تمبر هندی

نام تمرهندی برگرفته از نام تمبر به معنای خرمای خشک است؛ میوه نرسیده این گیاه به رنگ سبز است و وقتی کاملاً رسید به رنگ قهوه‌ای یا قهوه‌ای متمایل به قرمز خواهد شد.
طعم این میوه زمانی که خوب نرسیده بسیار ترش است و هر چه بیشتر می‌رسد شیرین‌تر می‌شود و بچه‌ها آن را به عنوان تنقلات می‌خورند.
این گیاه از خانواده نخودهاست و میوه‌هایی شبیه باقلا دارد که در ماداگاسکار به عنوان درختی مقدس و پادشاه درختان تلقی می‌شود.
میوه‌های این گیاه مورد علاقه بسیاری از مردم است و به عنوان چاشنی و طعم‌ دهنده غذا، دسر، شربت و آبمیوه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در هندوستان نه ‌تنها میوه بلکه گل و برگ‌های این گیاه برای پخت غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهترین نوع آن تمرهندی قرمز رنگی است که حدود هفت ماه تا یک سال از عمر میوه آن گذشته باشد؛ البته کهنه یا فاسد شده آن کیفیت لازم درمانی را نخواهد داشت. (رطوبت و ترشی تمرهندی از بین نرفته باشد)

خواص درمانی:
ـ هندی‌ها خیسانده آن را برای درمان بیماری جزام استفاده می‌کنند.
ـ میوه‌های این گیاه سرشار از ویتامین C است و برای درمان اسکوربوت و سرماخوردگی مفید است.
ـ مقوی قلب و معده، از بین برنده حالت تهوع و استفراغ، ملین طبع و مسهل صفرا و اخلاط سوخته است.
ـ تمرهندی باعث پایین آمدن حرارت بدن (تب)‌ و رفع عطش می‌شود. میوه‌های این گیاه نیز باعث کاهش کلسترول خون و همچنین درمان اختلالات صفراوی می‌شود.
ـ ضماد آن جهت در رفتگی عضو و تقویت عضله و همراه با روغن حیوانی جهت باز کردن دمل در قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
ـ آشامیدن آب آن برای رفع هموروئید خونی (بواسیر)‌ مفید است و از برگ‌های آن برای درمان سوختگی استفاده می‌کنند. شربت تمرهندی مورد استفاده بسیاری از ملل است و باعث رفع تشنگی می‌شود.
امروزه تمرهندی کاربرد درمانی سنتی خود را، به خصوص در ایران، تقریبا از دست داده و صرفا به صورت خوراکی مصرف می‌شود. از جمله می‌توان به رب و شیره تمرهندی اشاره کرد، رب تمرهندی چاشنی قلیه ماهی، معروف‌ترین خورش جنوبی‌ها و شهرهای آبادان و خرمشهر است.
همچنین اهالی جنوب پیش از تنوری کردن ماهی، پوست آن را به شیره تمرهندی آغشته می‌کنند. آش تمرهندی و خورش بامیه از دیگر خوراکی‌هایی هستند که چاشنی آن‌ها شیره تمرهندی است.
حواستان باشد تمرهندی را نباید در آب زیاد مالید زیرا موجت تهوع و استفراغ می‌شود، بلکه باید آن را در آب خیساند، وقتی در آب حل شد آن را صاف کرده و با کمی نبات یا شکر آشامید.

عوارض:
ـ خوردن زیاد تمر هندی باعث خراش روده و ایجاد سرفه می‌شود.
ـ ناشتا خوردن تمر هندی مضر است، خام، تازه و نورس آن بسیار نفاخ و دیرهضم است.

خاستگاه تمر هندی مناطق استوایی قارهٔ آفریقا است و امروزه نیز این گیاه در کشورهای سودان، کامرون، نیجریه و تانزانیا به صورت خودرو می روید. تمر هندی صدها سال پیش از طریق کشتی به شبه‌جزیرهٔ هند نیز منتقل شد و در آن‌جا پرورش یافت. پس از آن، این گیاه در سراسر مناطق گرمسیری آفریقا و آسیای شرقی، از جمله تایوان و حتی برخی نواحی چین پخش شد.
این گیاه برای نخستین بار در هند، توسط گیاه‌شناسان اروپایی با نام Tamarindus indica توصیف گشت. ریشهٔ این واژه از نام عربی این میوه گرفته شده و به معنای خرمای هندی می‌باشد.
در قرن شانزدهم تمر هندی توسط استعمارگران اسپانیایی و پرتغالی به آمریکای لاتین نیز صادر شد و در کشورهایی چون مکزیک، هندوراس و گواتمالا پرورش یافت. امروزه این گیاه بخش مهمی از رژیم غذایی ساکنین این مناطق را تشکیل می‌دهد.

درخت تمر هندی بین ۱۰ تا ۲۰ متر طول دارد. رشد این گیاه کُند، ولی عمر آن بسیار طولانی است. تمر هندی در خاک‌های رسی، ماسه‌ای، ابلیزی و اسیدی به خوبی رشد می‌کند. این درخت مخصوص مناطق حاره بوده و به سرما حساس است، اما مقاومت بالایی دربرابر خشکی و باد دارد.
برگ‌های این درخت همیشه‌سبز و به رنگ سبز روشن هستند. برگ‌ها مرکب بوده به صورت فراهم قرار گرفته‌اند.

تمر هندی در اواخر ماه اردیبهشت گل‌هایی دارای ۵ گل‌برگ و زردرنگ با خطوط نارنجی یا قرمز می‌دهد. در ماه مهر این درخت میوه‌هایی به شکل لوبیا می‌دهد. هر میوه دارای بین ۱ تا ۱۲ هسته است که توسط گوشتی ترش‌مزه، خمیرمانند و رشته و فیبردار احاطه شده است. میوه‌ها پوستی قهوه‌ای رنگ و سخت دارند و می‌توانند تا ۱۵ سانتی‌متر طول داشته باشند. هر درخت بالغ می‌تواند سالیانه تا ۱۷۵ کیلوگرم میوه دهد.
تمر هندی‌های شبه‌جزیرهٔ هند میوه‌هایی بزرگ‌تر با ۶ تا ۱۲ هسته می‌دهند، در حالی که تمر هندی‌های آفریقایی و مناطق آمریکای جنوبی بین ۱ تا ۶ هسته دارند. این هسته‌ها قهوه‌ای‌رنگ، پهن و صاف هستند و در بعضی از مناطق چون چین و جاوا مورد استفادهٔ کودکان برای بازی‌های چون چکرز چینی قرار می‌گیرد.

با وجود این که سودان و مناطق استوایی آفریقا خاستگاه تمر هندی بوده‌اند، شبه‌جزیرهٔ هند از صدها سال پیش بزرگ‌ترین پرورش‌دهنده و مصرف‌کنندهٔ این میوه بوده است. در کشور هند باغ‌های بزرگ تمر هندی سالانه حدود ۲۷۵٬۵۰۰ تن میوه تولید می‌کنند.
تمر هندی هم‌چنین در کشورهایی چون اندونزی، مالزی، جزایر فیلیپین و جزایر اقیانوس آرام پرورش داده می‌شود. تایلند بیش‌ترین تولید تمر هندی انجمن ملل آسیای جنوب شرقی را به خود اختصاص داده است.
تمر هندی در ایالات جنوبی ایالات متحده آمریکا نیز همچون جنوب فلوریدا به دلیل آب‌وهوای حاره‌ای و نیمه‌حاره‌ای کشت می‌شود. در برزیل، کاستاریکا، کوبا، گواتمالا، مکزیک، نیکاراگوئه و پورتوریکو نیز این درخت پرورش داده می‌شود.

مصارف خوراکی
میوهٔ کال تمر هندی دارای گوشتی سبز و بسیار ترش است که اغلب به عنوان چاشنی و برای ترش کردن غذا استفاده می‌شود.
تمر هندی رسیدهٔ که شیرین‌تر می‌باشد در بسیاری از مناطق به عنوان میوه مصرف می‌شود. تمر هندی هم‌چنین برای تهیهٔ دسر، مربا، شربت، بستنی، آب‌میوه و نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تهیهٔ بسیاری از سس‌ها نیز از تمر هندی استفاده می‌شود.
در هند، نه تنها میوه، بلکه گل و برگ‌های تمر هندی برای پخت غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آب‌نبات تمر هندی.
در مکزیک، از تمر هندی برای تهیهٔ خوراکی‌های متنوعی به صورت نمک‌زده، خشک‌شده، فلفل‌زده، آب‌نبات و غیره استفاده می‌شود.
مصریان نیز از این میوه برای تهیهٔ نوشیدنی خنک و ترشی استفاده می‌کنند که در تابستان بسیار مصرف می‌شود.