شپشِ
سر در سر و به ویژه در نواحی بالای گوش و همچنین در جاهایی که مو پرپشت
باشد زندگی می‌کند. شپشِ تن در لباسهای انسان به ویژه لباسهای زیر همچنین
در درز و شکاف لباسها و جاهایی که بتواند خود را به راحتی مخفی نماید و
بیشتر در قسمت‌هایی که لباس با بدن تماس دارد، زیر و کنار ناحیه کمربند، مچ
دست و پا زندگی می‌کند.
شپش‌ها دارای دگردیسی ناقصند و بنابراین
در زندگی آنها ۳ مرحله (۱) تخم، (۲) نمف و (۳) بالغ دیده می‌شود. تخم شپش
به رنگ سفید و کوچک است و نیت (Nit) یا (رشک) نامیده می‌شود. در یک طرف تخم
درپوش یا اپرکولوم (Operculum) وجود دارد که دارای منافذ ریزی است که
رسیدن هوا به نمف را ممکن می‌سازند. همچنین نمف از طریق این درپوش خارج
می‌شود.
رشد نمف دارای ۳ مرحله‌است و در هر مرحله باید خون‌خوراکی
کند تا تبدیل به بالغ شود. به محض اینکه نمف خارج شد باید خونخواری کند و
اگر در مدت ۲۴ ساعت غذا به شپش بالغ نرسد از بین می‌رود. همچنین اگر به هر
دلیلی تخم شپش تا یک ماه باز نشود هرگز باز نمی‌شود که این امر در مبارزه
با شپش اهمیت دارد.
واکنش شپش‌ها نسبت به دمای بدن بسیار متفاوت
است و همین عامل از نظر همه‌گیرشناسی و انتشار بیماری اهمیت پیدا می‌کند.
به عنوان مثال اگر فردی تب داشته باشد و درجه حرارت بدن حدود ۴۰ درجه و
بالاتر باشد شپش بدن را ترک می‌کند و به سراغ بدن فرد دیگری می‌رود. همچنین
اگر فردی در اثر بیماری فوت کند به محض اینکه دمای بدن پایین بیاید شپش
بدن را ترک کرده و به بدن دیگری می‌رود که این امر اهمیت زیادی در انتقال
بیماری دارد. بهترین دما برای شپش حدود ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.
انتشار
هر ۳ نوع شپش انتشار جهانی دارند و از زمانهای بسیار قدیم وجود داشته‌اند و
آنها را روی بدن اجساد مومیایی شده پیدا کرده‌اند؛ ولی غالباً در مناطق
معتدل یافت می‌شوند.
اهمیت پزشکی
آلودگی شدید به شپشِ بدن، شپشِ سر یا شپشِ عانه را اصطلاحاً پدیکولوزیس
می‌گویند. پوست بدن برخی افراد که دچار آلودگی شدید هستند حالت خال خال
دارد. اصطلاحاً به ابتلا به شپش بیماری ولگردان (Vagabond) هم می‌گویند.
مهم‌ترین بیماری‌هایی که به وسیله شپش انتقال می‌یابد عبارت‌اند از:
تیفوس اپیدمیک (تیفوس شپشی یا اگزانتماتیک)
تب راجعه شپشی (تب راجعه اپیدمیک)
تب خندق
ورود به گوش و نفوذ به مغز
مبارزه
با توجه به زیست‌شناسی شپش، بهترین راه رعایت موازین بهداشت فردی به ویژه
استحمام و استفاده از آب گرم و صابون است. تعویض لباسهای زیر، کوتاه کردن
موها، رعایت اصول بهسازی محیط و در موقع اضطرار جوشاندن لباسها در حرارت
بالای ۶۰ درجه و ترجیحاً اتو کردن آنها از راه‌های کاهش احتمال آلودگی به
شپش است.