اسکلت 3.6میلیون ساله یکی از اجداد قدیمی انسان به صورت کامل سرهم شده و در معرض دید عموم قرار گرفت. سر هم کردن قدیمیترین اسکلت تقریبا کامل از نیای انسان متعلق به انسانیان یا هومونیدها که به نام «کوچکپا» شناخته میشود، تقریبا 20 سال زمان برده است.
هومونید یک خانواده آرایهشناختی از پیرامیتها یا نخستیسانان هستند، که شامل هشت گونه زنده از چهار جنس اورانگوتانها شامل سه گونه، گوریلها شامل دو گونه، پان یا شامپانزهها شامل دو گونه و انسان شامل یک گونه است. اعضای این خانواده همگی به نام میمونهای بزرگ بیدم یا ایپ شناخته میشوند.
اسکلت کوچکپا در آفریقای جنوبی کشف شد و برای نخستین بار است که این اسکلت تقریبا کامل با قدمت 3.67 میلیون سال در معرض دید عموم قرار میگیرد. این فسیل که به آسترالوپیتسینها تعلق دارد، در مخزن انسانیان دانشگاه «ویت واترزرند» در مطالعات تکاملی در ژوهانسبورگ به نمایش درآمده است.
بقایای این موجود تمیز شده به نحوی که نمایانگر اسکلت با تقریبا 90 درصد استخوانها باشد و بخشهای مهمی از پاها، لگن و کاسه زانوی موجود حفظ شده است. «ران کلارکس» دیرینه انسانشناس که در کشف این اسکلت همکاری داشته است، میگوید: «این اسکلت بسیاری از رکوردهای نخستین را با خودش حمل میکند. این نخستین اسکلت کامل یک هومونین بزرگسال است، این نخستین اسکلتی است که دارای دستها و پاهای کامل در یک نمونه است که قابلیت مقایسه ایجاد میکند و قدیمیترین اسکلت کشف شده در آفریقای جنوبی است.»
اخبار مربوط به این اسکلت از زمانی که کلارکس چهار قطعه از استخوانهای پایش را در جعبهای پر از استخوان حیوانات مربوط به غار «استرک فونتین» در آفریقای جنوبی یافت، به طور گستردهای پوشش داده شده است. این کشف در سال 1994 رخ داد و سپس کلارکس 3 سال بعد، محققان دیگری را برای پیدا کردن سرنخها به درون غار فرستاد. از آن زمان محققان برای یافتن استخوانها و آمادهسازی آنها برای نمایش، به شدت کار کردند. کلارکس بههمراه محققان دیگر در حال آماده سازی 25 مقاله علمی درباره این کشف هستند که انتظار میرود نتایجش سال دیگر منتشر شود. اسکلت فسیل شده، بسیار نایاب است و یک اسکلت کامل پیش از این کشف نشده بود. کوچکپا با عمر تقریبی 4 میلیون سال رقیب خوبی برای اسکلت مشهورتر به نام لوسی محسوب میشود. لوسی دارای عمر تقریبی 3.2 میلیون سال است، 40 درصد استخوانهایش کامل است و سر ندارد.
نام کوچکپا بعد از آن به این اسکلت اطلاق شد که کشف استخوانهای کف پایش نشان داد این موجود روی دو پا راه میرفته است. این اسکلت در مرحله اول در سال 1995 به عنوان گونه Australopithecus africanus تشخیص داده شد اما با کشف سرش در 1998 مشخص شد که ویژگیهای آن، هر چند با ویژگیهای جنس آسترالوپیتکوس همخوان است اما احتمالا متعلق به گونهای ناشناخته و پیش از این دیده نشده از این جنس است.
اکنون کلارکس این اسکلت را متعلق به یک گونه منحصر به فرد از آسترالوپیتسینها به نام Australopithecus Prometheus میداند. تعیین سن این گونه به دلیل فقدان لایههای آتشفشانی در محل دشوار بود و نخستین حدسها چیزی بین 3 تا 3.5 میلیون سال را تخمین زدند. اما در نهایت سنیابی با رادیو ایزوتوپ در سال 2015 سن کوچکپا را 3.67 میلیون سال تعیین کرد.
در نخستین توصیفها در سال 2015 این ایده مطرح شد که کوچکپا روی دوپا راه میرفت اما همچنان توانایی زندگی روی درخت را هم داشت. این فرض با توجه به وجود انگشت بزرگ شست مطرح شد. این فرض با ادامه کشفیات و درجه بالای انطباق پاهای این موجود با ردپاهای کشف شده مشهور به «لائتولی» در تانزانیا که در خاکستر آتشفشانی کشف شده و به آسترالوپیتکوسها تعلق دارد و همچنین استخوانهای کشف شده در «سیلبربرگ گروتو» تایید شد.
بررسی استخوانهای دست این فسیل نشان داد بهرغم شباهتهای زیاد پاهای او به شامپانزه، دستهای این موجود با شامپانزه و گوریلهای امروزی تفاوتهای بسیاری دارد. با توجه به دیگر ویژگیها و اینکه شکارچیان بزرگ در نزدیکی محل زندگی این موجود وجود داشتهاند، کوچکپا شبها را روی درختان میخوابید و روزها هم به دنبال غذا میگشت اما توانایی راه رفتن روی دو پا را داشت. با این حال هنوز مشخص نیست که کوچکپا دقیقا در کجای درخت خانوادگی ما قرار میگیرد. اما اهمیت آن از این جهت است که با صورت کامل، امکان مقایسه و فهم نحوه تکامل را فراهم میکند. راه رفتن روی دو پا، یکی از ویژگیهای مهم اعضای جنس انسان است. تغییر از زندگی روی درخت و تبدیل شدن به موجودی که روی دو پا راه میرفت، مرحله مهمی از تکامل محسوب میشود. در تاریخ تکامل مرحله مهمی وجود دارد که طی آن دودمان انسان از دودمانی که در نهایت منجر به تکامل دیگر میمونهای بزرگ بیدم شد، جدا شده است. زمانی که برای این اتفاق بر اساس شواهد مولکولی حدس میزنند، چیزی بین 4 تا 8 میلیون سال قبل است. هرچند جدایش اولیه شاید زمانی بین 13 میلیون سال اتفاق افتاده باشد اما تلفیق گونهها و دورگهزایی احتمالا جدایش نهایی را تا میلیونها سال بعد به تعویق انداخته است.
سن قدیمیترین فسیلهای شناخته شده از اعضای خانواده هومونینها که در آفریقا کشف شده است، این نظر را تایید میکند. نخستین هومونینها احتمالا همانند کوچکپا هم روی دو پا راه میرفته و هم توانایی بالا رفتن از درخت را داشتند. قدیمیترین فسیل شناخته شده موسوم به Sahelanthropus tchadensis قدمتی در حد 7 میلیون سال داشته و احتمالا بسیار نزدیک به زمانی بوده که خاندان انسان و شامپانزهها در حال جدا شدن از هم بودند. این موجود روی درخت میزیسته، اما توانایی راه رفتن روی دوپا را هم داشته است. اما در اینکه این موجود واقعا جزو هومونینها است یا نه، محل بحث و تردید است. Orrorin tugenensis نام گونه دیگری است که در سال 2000 کشف شد و سنش بین 6.1 تا 5.7 میلیون سال تخمین زده میشود. به طور قطع این نخستین هومونینی است که روی دوپا راه میرفت حتی عدهای معتقدند که خاندان این موجود به پیدایش انسان منجر شده است.
با این حال احتمالا تبدیل شدن از موجودی تمام درختزی به موجودی که روی زمین زندگی میکند، در فرآیندی فراگیر در سراسر آفریقا و در مدت زمانی طولانی و در برخورد بین گونههای مختلف رخ داده که بسیار به ویژگیهای محیطی بستگی دارد. کشف کوچکپا هم شاهد دیگری است بر این مدعا و نشاندهنده این است که این روند احتمالا در یک نقطه مشخص رخ نداده و در روندی تدریجی بین جمعیتهای مختلف اتفاق افتاده است، همچنان که نتایج منتشر شده اخیر از کشفیات در مراکش نشان داد، تکامل خود گونه ما هم احتمالا رخدادی بین گونهای و پراکنده بین جمعیتهای مختلف در سراسر قاره بوده است.