مزاج شناسی،طبایع،مزاج سنجی

مزاج‌شناسی
مزاج شناسی یکی از علومی است که از دیر زمان مورد توجه عام و خاص بوده است , همه ی انسان ها صرف نظر از میزان سواد و رشته تحصیلی و گرایش اجتماعی نسبت به مفاهیم مزاج شناسی واقف بوده و هر کدام به تناسب میزان فهمی که از آن داشتند در تمامی شئون زندگی از این علم بهره می بردند.
تمامی کارشناسان رشته های مختلف علوم اجتماعی , صنعتی , معماری و کشاورزی , طب و نجوم و تعلیم و تربیت و علوم سیاسی نیز به طور کامل از این علم در موضوعات مورد بحث خود استفاده می کردند و ساختار نظام علمی خود را بر مبنای مزاج شناسی استوار می ساختند .
اگر هر انسانی بر طبق طبع و مزاج خویش غذا میل کند، کم تر بیماری به سراغ او خواهد آمد. شناخت طبع بر هر فردی لازم و ضروری است و از طریق آن، می توان بسیاری از مشکلات که معمولاً برای انسان پیش می آید پیشگیری کرد.

انواع مزاج‌ها
براساس طبیعیات قدیم، جهان نظام طبیعت بر پایه 4 عنصر اصلی آفریده شده است که عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک. این چهار عنصر در بدن انسان به 4 خلط (اخلاط اربعه: صفرا، دم، بلغم و سودا) تبدیل می‌شوند و هر یک تاثیرات خاصی در بدن انسان ایجاد می‌کند.

بر اساس طب سنتی9 نوع مزاج کلی وجود دارد:
    مزاج معتدل
    مزاج سرد
    مزاج گرم
    مزاج تر
    مزاج خشک
    مزاج گرم وتر
    مزاج گرم وخشک
    مزاج سرد وتر
    مزاج سرد وخشک

 

 

علائم مزاج گرم و تر (دموی)
افراد با این مزاج پوست نرم، مرطوب و گرمی دارند، منافذ پوستی درشتی دارند که از علایم منافذ درشت خوب عرق کردن است. رگهای دست آشکار و برجسته است، رنگ پوست گندم‌گون یا گلگون است رنگ چشم (سفیدی) با گرایش قرمز است ،رنگ مردمک میشی تیره و سیاه است موی سر: درشت و قابل انعطاف و دارای پیچ درشت است، رنگ مو: سیاه خرمایی تیره و روشن و معمولاً پر مو هستند.
مزه دهان،‌ شیرینی صبحگاهی است، دهانشان کم رطوبت است و کم تشنه می‌شوند. اشتهای زیاد و خوراک خوبی دارند، توان هضم غذا بسیار بالاست نفخ معده ندارند، یبوست ندارند، گرایش به شیرینی کم دارند و گرایش به شوری هم بسیار اندک است. گرایش به ترشی کم دارند. بوی بد دهان ندارند، بوی بد مدفوع ندارند، قار و قور شکم ندارند تمایل به سردی‌ها ندارند ولی تمایل به گرمی‌ها اندکی دارند.
افراد دموی باید غذاهای خنک و سردی مثل آش انار، آش آلو، آب زرشک خیار، مرکبات و ماست و... مصرف کننده تا حرارت بدن تعدیل شود. اگر فرد دموی همراه با غذای گرم مثل شیرینی‌جات از مواد و اغذیه سرد استفاده نکند دچار جوش و خارش بدن، گر گرفتگی، بیقراری، کهیر، سوزش ادرار، سوزش سر دل، و آفت دهان خواهد شد.

علائم مزاج گرم و خشک (صفراوی)
افراد با این مزاج دارای پوستی خشک و بدون رطوبت، دارای منافذ پوستی درشت، رگهای دست گاهی آشکار و گاهی پنهان هستند، رنگ پوست گرایش به زردی دارد، سفیدی چشم سفید با گرایش زرد است، مردمک چشم میشی روشن است، موی سر، خشک و ضخیم و برجسته است، رنگ مو، سیاه و خرمایی است و صفراوی‌ها غالباً کم‌مو هستند.
مزة دهان تلخ صبحگاهی است، غالباً دهان خشک و تشنه است، افراد صفراوی کم اشتها هستند، توان هضم غذا بالاست، نفخ معده ندارند، یبوست ندارند، گرایش به شیرینی و شوری هم ندارند. افراد صفراوی غالباً گرایش به ترشی دارند، بوی بد دهان ندارند، بوی بد مدفوع ندارند، قار و قور شکم ندارند، تمایل به سردی‌ها دارند و از گرمی‌ها گریزانند.
افراد صفراوی غالباً در اثر حجامت تعدیل مزاج یافته و رنگ و رویی به مراتب روشن‌تر از قبل خواهند داشت، اشتهای آنان با حجامت افزایش می‌یابد و در صورت تکرار حجامت فربه و چاق خواهند شد.

علائم مزاج سرد و تر (بلغمی)
افراد با این مزاج دارای پوستی نرم و مرطوب ، غالباً سرد ، با منافذ ریز ( تعرق کم ) و رگ های پنهان هستند ، رنگ پوست سفید ، سفیدی چشم ، سفید بی حال ، مردمک آبی و روشن دارای موهای نرم و نازک و لخت با رنگ زرد ، بور و خرمایی روشن و سفید و غالباً افراد بلغمی بی مو هستند.
دهانی بی مزه ، مرطوب و پر آب دارند ، اشتهای زیاد و خوراک فراوان دارند ، توان هضم غذا در آنان کم است ، معده نفاخی دارند ، گاهی یبوست دارند و گرایش به شیرینی و شوری دارند به میزان زیاد.
گرایش به ترشی و بوی بد دهان ندارند ، بوی بد مدفوع ندارند ، قار و قور شکم دارند ، تمایل به سردی‌ها ندارند و در عوض تمایل به گرمی‌ها به شدت در آنان وجود دارد.
اگر بلغمی در سر اضافه شد بلاهت و حماقت ایجاد می‌کند که در اثر افزایش سردی در سر است ، تمام داروهای افزایش حافظه گرم هستند ، اوج سردی در مغز آلزایمر پدید می آورد. ( البته سرد و خشک ).
افراد بلغمی نباید سردی‌جات را به تنهایی میل کنند ( همراه با گرمی میل شود ).
روغن نباتی ، کره گیاهی ، نوشابه ، برنج ، گوشت گاو، سوسیس و کالباس و فرآورده‌های این چنینی بلغم زا هستند و همه افراد به خصوص بلغمی‌ها باید از این گونه مواد باید پرهیز کنند.

علائم مزاج سرد و خشک (سوداوی)
افراد با این مزاج پوست خشک و بدون رطوبت و دارای منافذ متوسط، رگ های دست پنهان هستند، رنگ پوست تیره است، رنگ چشم (سفیدی) سفید تیره است. رنگ مردمک میشی و قهوه‌ای است. موی سر، خشک و ضخیم یا مجعد است، رنگ مو، سیاه مات و جوگندمی است و فرد سوداوی معمولاً کم مو است
مزه دهان صبحگاهان شور مزه است و دهان، خشک و کم آب است، اشتها زیاد، ولی خوراک کم است، توان هضم غذا بسیار کم است، نفخ معده فراوان دارند، یبوست دارند، گرایش به شوری و شیرینی دارند، گرایش به ترشیی ندارند، بوی بد دهان ندارند، بوی بد مدفوع، ندارند، قار و قور شکم دارند، تمایل به سردی‌ها ندارند و تمایل به گرمی‌ها دارند.
سودا چون سرد و خشک است افراد سوداوی باید از غذاهای سرد و خشک پرهیز کنند و در عوض از غذاهای گرم و تر مثل عسل استفاده نمایند. غذاهای سرد و خشک مثل برنج که بدن را با افت رطوبت مواجه می‌کند، مهم ترین عامل یبوست است (به خاطر دفع رطوبت).
در کتاب های طبی قدیمی چنین آمده است:«اگر طبیب بتواند شخص سوداوی مزاج را راضی کند هنر کرده است!»

سایر مزاج‌ها
علائم سایر مزاج‌ها ترکیبی از علائم بالاست. مثلا علائم مزاج سرد برآیندی از علائم مزاج «سرد و خشک» و مزاج «سرد و تر» است.

لینک اتصال به آدرس نرم‌افزار مزاج‌شناسی