علم
الأدویه یا گیاه شناسی داروئی و طب سنتی که امروز از آن با نام مفردات
پزشکی و فارماکوگنوزی یاد می شود در باورها و اعتقادات درمانی مردم و نیز
در متون قدیمی طب سنتی ایران برگرفته از کتب معتبر و دانشمندان نام آوری
چون ابن سینا، زکریای رازی، اهوازی ارجانی و ... می باشد که اصول طبابت آن
بر چهار طبیعت مزاج آدمی یا اخلاط اربعه بنام : بلغم ، صفرا ، سودا ، خون
و همچنین بر گرمی و سردی استوار بوده است و بر این اساس تشخیص و درمان
صورت می گرفته است.
در طب تطبیقی و تلفیق عقاید قدما با پزشکی جدید،
اخلاط اربعه با نام PH خون یا اسیدیتیک و بازیک؛ و گرمی و سردی با واژه
های پرکالری و کم کالری خوانده می شوند. ولی هیچکدام از این تعبیرات بازگو
کننده جامعی به شمار نمی روند و غذاهای گرم و سرد در اعتقاد عامه ی مردم
ایران به عنوان غذاهای پرکالری و کم کالری نمی باشد، زیرا خوراکی هایی
مانند گردو ، نارگیل ، کاکائو ، خرما ، کنجد ، گوشت شتر ، گوشت
کبوتر جزء غذاهای گرم و خوراکی هائی مانند هلو ، هنداونه ، خیار ، توت
فرنگی ، جو ، برنج ، گوشت گاو ، ماهی و مرغ به نام غذاهای سرد شناخته می
شوند. برخی غذاها نیز مثل شیر و م است گوسفند ، نان گندم ، گوشت بره و
... غذاهای معتدل و به عبارتی نه گرم و نه سرد شناخته می شوند و این گروه
از غذاها اثر متابولیسمی و حالت خاص در افراد گرم مزاج و سرد مزاج ایجاد
نکرده و به هر دو گروه سازگار است.
در طب سنتی، خوراکی های سرد ارزش
غذایی منفی در شخص ایجاد کرده و خوردن آنها سبب رخوت ، سستی ، ضعف عمومی ،
رنگ پریدگی ، بی حالی ، کم حوصلگی، کاهش نیروی جنسی ، پرخوابی و ... می
شود. برعکس خوردن غذاهای گرم باعث بالا رفتن فشارخون ، برافروختگی چهره ،
کم خوابی ، جوش صورت واحتمالاً کهیر و جوش های چرکی خواهد شد.
در طب
سنتی ایران هر فرد حالت و طبیعت مزاج یا ارگانیسم بدن خود را نسبت به
غذاهای سرد یا گرم تشخیص می دهد و در مصرف آنها رعایت اعتدال را می نماید
تا دچار عوارض گوارشی و ... نگردد.
عدم هماهنگی بین مزاج و غذا - طبق
اعتقاد طب سنتی ایران - موجب اختلال در اندام های داخلی مثل قلب و ریه شده
و شخص احساس بیماری می نماید. امروزه با پیشرفت پزشکی و کشف علت بیماری
ها، این عقاید سنتی کنار گذاشته شده و کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.