دانستنیها

گزنه
گَزَنه (نام علمی: Urtica dioica) گیاهی از تیره گزنه، علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ای است.
پراکنش جغرافیایی
در ایران درییلاقات اطراف تهران، شمیرانات ودرکرج دردامنه‌های البرز، کندوان، پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل وجنگل نودی، عمارلو، راه کبوترچاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز ودرآذربایجان در دامنه‌های سهند، زنقاب، دیلمان وارسباران ,لرستان(در کنار رودخانه کشکان) بطورخودرودیده می‌شود.
خواص دارویی
مداوای مجاری ادرار (پروستات)، درمان دستگاه تنفسی، کاتاره معده، ضد قند خون، افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون. صرف نظر از جنبه‌های خوراکی که به صورت پخته همانند اسفناج خورده می‌شود و سرشار از مواد معدنی و مغزی است این گیاه حاوی ماده‌ای به نام سکرتین است که بهترین عامل جهت تحریک و به کار انداختن غدد ترشحی هاضمه در معده، روده، کبد، لوزالمعده وکیسه صفرا است. خاصیت مهم دیگر آن کمک ساختن به ساخته شدن گلبولهای سرخ و در نتیجه تنفس مناسب سلولهای بدن است.
ضد اسهال است به ویژه در اسهالهای خطرناک که در هنگام شیوع وبا پیدا می‌شود بکار می‌رود، خونروشها(خون روش بینی، سینه وانواع دیگر) و خلط‌های ناراحت کننده (در سرماخوردگی وگرفتگی مجاری تنفسی) را آرام می‌کند. مقوی است وبه مادران شیرده جهت زیاد شدن شیر کمک می‌کند وعادت ماهانه زنان را تنظیم می نمایدویاچنان تأثیری دارد که اگر قاعده گی بطور غیر طبیعی قطع شود مجددأ آن را برقرارمی کند. خون را تصفیه کرده وضدکرم است. استعمال خارجی آن درموارد رماتیسم موفقیت آمیزبوده است. غرغره دهان با فراورده دارویی این گیاه یک ماده ضروری جهت ضدعفونی کردن دهان، رفع ورم و جراحات لثه ومداوای آنژین به شمار می‌رود، لوسیون و کمپرس‌های گزنه در مراقبت‌های زیبایی مانندتمیزکردن پوست، از بین بردن آکنه، اگزماوجلوگیری از ریزش موی سر به کارمی رود.
برطبق مطالعات وسیع و منابع علمی موجود خاصیت ضد التهابی گیاه گزنه ثابت شده است. ترکیبات فنولی و کافئیک اسید موجود در مواد مترشحه برگ گزنه قادر به مهار سنتز اسید آراشیدونیک و متابولیتهایش می باشد. اسید فنولیک سنتز لکوترین B4 را نیز مهار می کند. امروزه خواص ضد آلرژی گیاه گزنه ثابت شده است. به گونه ای که این گیاه اثر مهاری بر آنزیمهای لیپواکسیژنازو سیکلواکسیژناز دارد. این دو انزیم مسئول تبدیل اسید آراشیدونیک به پروستا گلاندینها و لکوترینها می باشد. استفاده از این گیاه در رینیت آلرژیک بسیار موثر بوده است.
قسمت‌های مورد استفاده
برگها، سرشاخه‌های گلداروریشه گزنه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اخیراً حلقه‌های پپتیدی ای از عرق گزنه جدا سازی شده است که نام اختصاری گزلین دارند ( ترکیبی از گزنه+انسولین) این حلقه‌ها که اثر ضد دیابت رابه آن‌ها نسبت می دهند قادرند با روی هم قرار گرفتن ایجاد منفذ(pore) نموده و گلوکز را به درون سلول انتقال دهند. تحقیق فوق در دانشگاه‌های تهران و تورنتو کانادا صورت پذیرفته.

گیاهی برای رفع خستگی و کم‌خونی
خستگی دست از سرتان بر نمی‌دارد؟ احساس کم‌خونی می‌کنید؟ موهایتان ضعیف شده و می‌ریزد؟ ناخن‌هایتان شکننده شده است؟ طبق آمارهای جهانی خانم‌ها در طول زندگی‌شان حداقل یک مرتبه دچار کمبود آهن می‌شوند. کمبود آهن نیز به آنمی یا همان کم‌خونی منجر می‌شود. اگر طرفدار داروهای طبیعی و گیاهی هستید بهتر است به سراغ گیاه گزنه بروید.
 
علائم کم‌خونی چیست؟
* خستگی زیاد
* کاهش تمرکز
* نفس‌نفس زدن
* رنگ و روی پریده
* موها و ناخن‌های ضعیف و شکننده
* ضعف بدنی در برابر بیماری‌ها
در واقع خستگی و کم‌خونی از نتایج کمبود آهن هستند.
 
کم‌خونی از چه چیزی ناشی می‌شود؟
معمولاً کمبود آهن بیشتر به دلیل عدم دریافت آن از طریق مصرف مواد غذایی مناسب ناشی می‌شود. لازم است که نیازهای روزانه‌تان به این ماده‌ی معدنی را از طریق مصرف مواد غذایی سرشار از آن که به خوبی هم جذب بدن می‌شوند تامین کنید. با این حال توجه داشته باشید که کم‌خونی می‌تواند جزئی یا خیلی جدی باشد که تشخیص آن با پزشک است. در این صورت نیز لازم است به همراه مواد غذایی از مکمل هم استفاده کنید. کم‌خونی درجه‌ی «نهاییِ» کمبود آهن است. در این صورت شما باید بدنتان را تقویت کنید و مصرف مواد غذایی سرشار از آهنتان را بالا ببرید.
کم‌خونی‌های جزیی خطر کمتری دارند اما تبدیل به یک امر رایج شده‌اند. در این صورت احساس خستگی به جانتان می‌افتد و نمی‌توانید به درستی روی کار و درستان تمرکز کنید. اگر در این مرحله به فکر جبران آهن خود نباشید امکان دارد وضعیت بدتر شود و دچار کم‌خونی شدید شوید.
 
چه کسانی بیشتر در معرض این مشکلات قرار می‌گیرند؟
بیشتر خانم‌ها در معرض کمبود آهن قرار می‌گیرند به خاطر اینکه هر ماه به دلیل عادت ماهانه آهن از دست می‌دهند که باید به فکر جبران آن باشند. نوجوانان، خانم‌هایی که خونریزی زیاد دارند، خانم‌های باردار، زنان شیرده یا خانم‌های در آستانه‌ی یائسگی بیشتر در معرض کمبود آهن قرار می‌گیرند. آهن نقش اساسی در ساخت هموگلوبین‌های خون دارند و زمانی که خون از طریق خونریزی هدر می‌رود احتمال کم‌خونی نیز بیشتر می‌شود.
گاهی وقت‌ها خودتان نمی‌توانید کمبود آهن را تشخیص بدهید. مطمئن‌ترین روش برای تشخیص این مشکل آزمایش خون است. اما اگر احساس خستگی زیاد می‌کنید یا اینکه رنگ و روی‌تان پریده و خسته است احتمال دارد آهن بدنتان کم شده باشد. پس لازم است به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون بدهید.
 
چگونه می‌توان آهن بیشتری جذب کرد؟
اول از همه بدانید که گیاه گزنه و برخی از جلبک‌ها سرشار از آهن هستند. احتمالاً حتی فکرش را هم نمی‌کردید که این گیاه به ظاهر خشن منبع فوق‌العاده‌ی آهن باشد. برای اینکه بتوانید آهن موجود در سبزیجات را به خوبی جذب کنید باید آن‌ها را با ویتامین C مصرف کنید تا بیشتر جذب بدن شود. مزیت برتر گزنه این است که این گیاه سرشار از آهن و هم زمان ویتامین C می‌باشد. بر خلاف مثلاً عدس که آهن دارد اما فاقد ویتامین C است.
کم‌خونی‌های جزیی خطر کمتری دارند اما تبدیل به یک امر رایج شده‌اند. در این صورت احساس خستگی به جانتان می‌افتد و نمی‌توانید به درستی روی کار و درستان تمرکز کنید. اگر در این مرحله به فکر جبران آهن خود نباشید امکان دارد وضعیت بدتر شود و دچار کم‌خونی شدید شوید.
گوشت قرمز نیز سرشار از آهن است اما مصرف زیاد آن می‌تواند به سلامتی و همچنین جیبتان آسیب برساند. علاوه بر این بیشتر خانم‌هایی که گوشت هم می‌خورند باز با کم‌خونی مواجه‌اند.
معمولاً برنامه‌ی غذایی روزانه‌ی اکثر ما فاقد میوه‌های صدفی مانند بادام می‌باشد که حاوی آهن است. اما باید بدانید دانه‌ی کنجد یا سویا نیز به اندازه‌ی جگر آهن دارد. اما مشکل این است که آهن این دانه‌های گیاهی کمتر جذب می‌شود. جعفری، غلات کامل مانند گندم سیاه یا چاودار و ارزن، حبوبات مانند عدس، تخمه‌ی آفتاب‌گردان و غیره نیز از منابع غیر حیوانی خوب آهن محسوب می‌شوند.
 
چگونه می‌توان از آهن گزنه استفاده کرد؟
برای رسیدن به نتیجه‌ی سریع و دلخواه، کم‌خونی‌تان را با گزنه درمان کنید. که هم طبیعی است و هم خیلی زود نتیجه را می‌بینید. می‌توانید به مدت چند هفته روزانه برگ تازه‌ی گزنه مصرف کنید. به این ترتیب که دمنوش گزنه درست کنید. برگ‌های تازه یا خشک گزنه را در آب جوش بریزید و بگذارید به مدت 10 تا 15 دقیقه دم بکشد. می‌توانید از پودر گزنه هم استفاده کنید. توجه داشته باشید که کپسول‌های گزنه نیز در عطاری‌ها یا داروخانه‌ها وجود دارد که می‌توانید از آن استفاده کنید.

نتیجه اینکه..
کم‌خونی نتیجه‌ی سبک زندگی کنونی ما و عدم مصرف مواد غذایی سرشار از آهن است. در بین همه‌ی راه‌های طبیعی برای جبران کمبود آهن مصرف گزنه بهتر است. این گیاه که همه جا می‌روید نشاط و سرزندگی را به شما هدیه داده و همین طور رنگ و رویتان را بهتر می‌کند.

گزنه؛ از ریزش مو تا دیابت
گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش است و به طور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می‌رود. نام‌های دیگر آن عبارت است از: گزنه کبیر، گزنه دو پایه، گزنه سفید (انجره)، گزما، گزنک و...
این گیاه در خرابه‌ها، باغ‌ها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن عبور می‌کنند به حالت خودرو می‌روید ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه‌ای که سبز می‌شود کم‌کم تمام منطقه را فرا می‌گیرد.
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد که تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است و طبع آن گرم و خشک است.
 برای پاک کردن مثانه، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه، برگ گزنه را
همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید
گزنه گیاهی است که از دوران ما قبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می‌کرده و از خواص درمانی آن اطلاع داشته‌اند.
جالینوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می‌کرد آن‌را برای رفع سرماخوردگی و بیماری‌های دستگاه تنفسی به کار می‌برد.
 
ترکیبات شیمیایی
گزنه دارای تانن، لسیتین، اسید فرمیک، نیترات پتاسیم و کلسیم است، ترکیبات آهن دارد و دارای ویتامین c و نوعی گلوکوزید است که پوست را قرمز می‌کند. از سرشاخه‌های این گیاه ماده‌ی قرمز رنگی به نام اورتی‌سین استخراج می‌شود.
 
خواص دارویی
* گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می‌کند، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می‌روید.
برای استفاده از این خاصیت 6 گرم سر شاخه‌ها و برگ‌ها و ریشه گزنه را به تنهایی و یا با 30 گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش بریزید و آن قدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد، شب‌ها مقداری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشویید.
* برای براق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید. بدین منظور یک قاشق چای‌خوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت بگذارید بماند. ماساژ دادن با این چای، شوره سر را برطرف می‌کند.
* دستگاه هاضمه را تقویت می‌کند، ادرار را زیاد می‌کند، برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز بخورید.
* ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می‌کند، اخلاط خونی را برطرف می‌کند، بیماری‌های پوستی را برطرف می‌کند. برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید.
گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می‌کند، حتی در بعضی
از موارد موی سر دوباره می‌روید
* در درمان کم‌خونی موثر است و تعداد گلبول‌های قرمز را زیاد می‌کند.
* اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آن‌را برطرف می‌کند.
* گزنه عرق‌آور است، پاک کننده اخلاط سینه، ریه و معده است، نیروی جنسی را تقویت، گرفتگی‌های کبدی را رفع می‌کند.
* برای از بین بردن زگیل، ضماد برگ‌های تازه آن‌را روی زگیل بمالید.
* برای پاک کردن مثانه، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه، برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید.
* برای التیام زخم‌ها و زخم‌های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید، برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه به مقدار سه فنجان در روز بنوشید.
* درد نقرس را کاهش می‌دهد. برای برطرف کردن ناراحتی‌های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید.
* ناراحتی‌های کلیه را برطرف می‌کند. ضماد آن درد عضلانی را برطرف می‌کند. کرم معده و روده را از بین می‌برد. درمان کننده بواسیر است. برای برطرف کردن درد رماتیسم، برگ‌های تازه آن‌را روی پوست بمالید.
* گزنه میکروب کش قوی است و خاصیت نیروبخشی فراوانی دارد.
* گزنه از نظر طب سنتی دافع بلغم بوده و در تسکین دردهای مفصلی و رماتیسمی ناشی از بلغم فاسد در بدن موثر است.
* جوشانده گزنه در رفع یرقان، ناراحتی‌های کبدی و همچنین دفع سنگ کیسه صفرا موثر است.
دستگاه هاضمه را تقویت می‌کند، ادرار را زیاد می‌کند، برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز بخورید
* در ناراحتی آرتروز، بستن مقداری گزنه تازه به ناحیه مذکور، باعث تسکین درد و درمان (در دراز مدت) می‌شود. همچنین روغن گزنه در درمان بیماری‌های مفصلی بسیار موثر است.
 
نکاتی در مورد مصرف گزنه
1- تماس گزنه با پوست موجب سوزش و خارش می‌شود (البته تأثیر درمانی دارد!).
2- گزنه دافع پتاسیم است.
3- گاهی در بعضی افراد، مصرف خوراکی آن باعث نفخ می‌شود.
 
عصاره برگ گیاه گزنه در درمان دیابت مؤثر است
گروهی از محققان دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بررسی تأثیر برگ گیاه گزنه روی حیوانات آزمایشگاهی دریافتند که عصاره برگ این گیاه می‌تواند میزان قند خون را به صورت قابل توجهی کاهش دهد.
در این طرح با استفاده از داروهایی که لوزالمعده را تخریب می‌کند به صورت مصنوعی در حیوانات آزمایشگاهی، دیابت ایجاد و با بررسی عصاره برگ گیاه گزنه در این حیوانات تأثیر مثبت عصاره این گیاه در کاهش قند خون آن‌ها مشخص شد.
بر خلاف تصور همگان استفاده از گیاه گزنه در افرادی که دیابت ندارند هیچ‌گونه اثری بر روی میزان قند خون ندارد.
 
طرز استفاده
دم کرده گزنه: مقدار 40 گرم برگ گزنه را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذا است.
جوشانده گزنه: مقدار 30 گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و به مدت 10 دقیقه آن‌را بجوشانید. این جوشانده برای تصفیه خون مفید است. مقدار مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است.
چای گزنه: مواد لازم: یک قاشق غذاخوری سر پر گزنه خشک یا تازه (برابر با یک مشت کوچک)، یک تکه نبات متوسط (برابر با 5 حبه قند بزرگ از نظر سایز)، 2 لیوان آب سرد. طرز تهیه: همه مواد را در ظرف درداری ریخته، پس از آن که مواد روی شعله مستقیم به جوش آمدند، 3 تا 5 دقیقه آن را با شعله بسیار کم دم می‌کنیم.
 
مضرات
گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای روده‌ها و کلیه‌ها مضر باشد بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا خورده شود.
مقدار مصرف بیش از 10 گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود.
زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خودداری کنند.