“اوه مای گاد”
🔸در
همین لحظه که دارید این نوشته را می‌خوانید، گلوله‌هایی نادیدنی و ریز
دارند دی‌ان‌ای شما را می‌شکافند. این گلوله‌ها به نام پرتوهای کیهانی
شناخته می‌شوند ولی به هیچ وجه “پرتو” نیستند- این نام به دلیل یک سو تفاهم
تاریخی به آنها داده شده است. آنها “ذره” هستند: به طور عمده از الکترون و
پروتون، ولی گاهی هم چیزهایی سنگین‌تر مانند هسته‌ی هلیوم یا حتی آهن
تشکیل شده‌اند.
🔹این
ذرات کیهانی مایه‌ی دردسر هستند، زیرا: ۱) پرسرعتند، و بنابراین انرژی
جنبشی بسیاری برای رفتن به این سو و آن سو دارند. ۲) بار الکتریکی دارند.
یعنی می‌توانند نوکلئوتیدهای دی‌ان‌ای بیچاره‌ی ما را یونیده کنند، آنها را
از هم بپاشند و گاهی به خطاهای همانندسازی یا تکثیر مهارناپذیر (چیزی که
به نام سرطان می‌شناسیم) بیانجامند.
🔸انگار
این دردسر بس نبود، بدتر از آن هم هست: هر چند وقت یک بار -تقریبا سالی یک
بار در هر کیلومتر مربع- ذره‌ای با سرعتی واقعا دیوانه‌وار به جو بالایی
زمین نفوذ می‌کند و با کوبیدن به یک مولکول نیتروژن یا اکسیژن، آبشاری از
ذرات دوّمینِ (تانویه‌ی) کم‌انرژی‌تر پدید می‌آورد (اگرچه این ذرت دوّمین
انرژی کمتری دارند، ولی همچنان مرگبارند). تنها واکنشِ درخور به هنگام
روبرو شدن با ذره‌ای با چنین توانایی‌های شگرف و نامعمولی این است: “OMG”
(اوه مای گاد، اوه خدای من).
🔹“اوام‌جی”
لقبی بود که به نخستین نمونه از چیزی که امروزه به نام پرتوهای کیهانی
فران-پرانرژی می‌شناسیم داده شد. آن ذره در سال ۱۹۹۱ توسط آشکارساز پرتو
کیهانیِ فلایز آی (Fly’s Eye) در دانشگاه یوتای آمریکا یافته شد. آن تک
پروتون با سرعت تقریبا ۹۹.۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۵۱ درصد سرعت نور به جو ما
کوبیده شد. نه! این ۹ها نمایشی و برای هیجان‌انگیز کردن ماجرا نیست، آن ذره
واقعا همین‌قدر سریع بود. انرژی جنبشی آن در دنیای ذرات هم‌ارز انرژی
جنبشی یک توپ بیسبال در دنیای ما بود که با ضربه‌ای محکم و حسابی پرتاب شده
باشد.شز
🔸یعنی
انرژی این ذره بیش از ۱۰ میلیون برابر انرژی‌ای بود که نیرومندترین
برخورددهنده‌ی ذراتِ امروزی(LHC) می‌تواند تولید کند. ذرۀ او ام جی با
چنین سرعتی، به دلیل پدیده‌ی نسبیتی اتساع زمان، از دیدگاه خودش می‌تواند
فاصله‌ی ما تا نزدیک‌ترین همسایه‌مان، ستاره پروکسیما قنطورس را در ۰/۴۳
میلی‌ثانیه بپیماید. در مدت زمانی که این جمله را می‌خوانید (زمان از
دیدگاه خودش) هم می‌تواند به مرکز کهکشان راه شیری برسد. به راستی که اوه
خدای من!...
🆔 @metallurgydata : کانال دانش
