گزنه
گَزَنه
(نام علمی: Urtica dioica) گیاهی از تیره گزنه، علفی و پایا با ساقهای
منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرکهای
گزندهای است.
پراکنش جغرافیایی
در
ایران درییلاقات اطراف تهران، شمیرانات ودرکرج دردامنههای البرز، کندوان،
پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل وجنگل نودی،
عمارلو، راه کبوترچاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز ودرآذربایجان در
دامنههای سهند، زنقاب، دیلمان وارسباران ,لرستان(در کنار رودخانه کشکان)
بطورخودرودیده میشود.
خواص دارویی
مداوای
مجاری ادرار (پروستات)، درمان دستگاه تنفسی، کاتاره معده، ضد قند خون،
افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون. صرف نظر از جنبههای خوراکی که به صورت
پخته همانند اسفناج خورده میشود و سرشار از مواد معدنی و مغزی است این
گیاه حاوی مادهای به نام سکرتین است که بهترین عامل جهت تحریک و به کار
انداختن غدد ترشحی هاضمه در معده، روده، کبد، لوزالمعده وکیسه صفرا است.
خاصیت مهم دیگر آن کمک ساختن به ساخته شدن گلبولهای سرخ و در نتیجه تنفس
مناسب سلولهای بدن است.
ضد
اسهال است به ویژه در اسهالهای خطرناک که در هنگام شیوع وبا پیدا میشود
بکار میرود، خونروشها(خون روش بینی، سینه وانواع دیگر) و خلطهای ناراحت
کننده (در سرماخوردگی وگرفتگی مجاری تنفسی) را آرام میکند. مقوی است وبه
مادران شیرده جهت زیاد شدن شیر کمک میکند وعادت ماهانه زنان را تنظیم می
نمایدویاچنان تأثیری دارد که اگر قاعده گی بطور غیر طبیعی قطع شود مجددأ آن
را برقرارمی کند. خون را تصفیه کرده وضدکرم است. استعمال خارجی آن درموارد
رماتیسم موفقیت آمیزبوده است. غرغره دهان با فراورده دارویی این گیاه یک
ماده ضروری جهت ضدعفونی کردن دهان، رفع ورم و جراحات لثه ومداوای آنژین به
شمار میرود، لوسیون و کمپرسهای گزنه در مراقبتهای زیبایی مانندتمیزکردن
پوست، از بین بردن آکنه، اگزماوجلوگیری از ریزش موی سر به کارمی رود.
برطبق
مطالعات وسیع و منابع علمی موجود خاصیت ضد التهابی گیاه گزنه ثابت شده
است. ترکیبات فنولی و کافئیک اسید موجود در مواد مترشحه برگ گزنه قادر به
مهار سنتز اسید آراشیدونیک و متابولیتهایش می باشد. اسید فنولیک سنتز
لکوترین B4 را نیز مهار می کند. امروزه خواص ضد آلرژی گیاه گزنه ثابت شده
است. به گونه ای که این گیاه اثر مهاری بر آنزیمهای لیپواکسیژنازو
سیکلواکسیژناز دارد. این دو انزیم مسئول تبدیل اسید آراشیدونیک به پروستا
گلاندینها و لکوترینها می باشد. استفاده از این گیاه در رینیت آلرژیک بسیار
موثر بوده است.
قسمتهای مورد استفاده
برگها، سرشاخههای گلداروریشه گزنه مورد استفاده قرار میگیرد.
اخیراً
حلقههای پپتیدی ای از عرق گزنه جدا سازی شده است که نام اختصاری گزلین
دارند ( ترکیبی از گزنه+انسولین) این حلقهها که اثر ضد دیابت رابه آنها
نسبت می دهند قادرند با روی هم قرار گرفتن ایجاد منفذ(pore) نموده و گلوکز
را به درون سلول انتقال دهند. تحقیق فوق در دانشگاههای تهران و تورنتو
کانادا صورت پذیرفته.
گیاهی برای رفع خستگی و کمخونی
خستگی
دست از سرتان بر نمیدارد؟ احساس کمخونی میکنید؟ موهایتان ضعیف شده و
میریزد؟ ناخنهایتان شکننده شده است؟ طبق آمارهای جهانی خانمها در طول
زندگیشان حداقل یک مرتبه دچار کمبود آهن میشوند. کمبود آهن نیز به آنمی
یا همان کمخونی منجر میشود. اگر طرفدار داروهای طبیعی و گیاهی هستید بهتر
است به سراغ گیاه گزنه بروید.
علائم کمخونی چیست؟
* خستگی زیاد
* کاهش تمرکز
* نفسنفس زدن
* رنگ و روی پریده
* موها و ناخنهای ضعیف و شکننده
* ضعف بدنی در برابر بیماریها
در واقع خستگی و کمخونی از نتایج کمبود آهن هستند.
کمخونی از چه چیزی ناشی میشود؟
معمولاً
کمبود آهن بیشتر به دلیل عدم دریافت آن از طریق مصرف مواد غذایی مناسب
ناشی میشود. لازم است که نیازهای روزانهتان به این مادهی معدنی را از
طریق مصرف مواد غذایی سرشار از آن که به خوبی هم جذب بدن میشوند تامین
کنید. با این حال توجه داشته باشید که کمخونی میتواند جزئی یا خیلی جدی
باشد که تشخیص آن با پزشک است. در این صورت نیز لازم است به همراه مواد
غذایی از مکمل هم استفاده کنید. کمخونی درجهی «نهاییِ» کمبود آهن است. در
این صورت شما باید بدنتان را تقویت کنید و مصرف مواد غذایی سرشار از
آهنتان را بالا ببرید.
کمخونیهای
جزیی خطر کمتری دارند اما تبدیل به یک امر رایج شدهاند. در این صورت
احساس خستگی به جانتان میافتد و نمیتوانید به درستی روی کار و درستان
تمرکز کنید. اگر در این مرحله به فکر جبران آهن خود نباشید امکان دارد
وضعیت بدتر شود و دچار کمخونی شدید شوید.
چه کسانی بیشتر در معرض این مشکلات قرار میگیرند؟
بیشتر
خانمها در معرض کمبود آهن قرار میگیرند به خاطر اینکه هر ماه به دلیل
عادت ماهانه آهن از دست میدهند که باید به فکر جبران آن باشند. نوجوانان،
خانمهایی که خونریزی زیاد دارند، خانمهای باردار، زنان شیرده یا خانمهای
در آستانهی یائسگی بیشتر در معرض کمبود آهن قرار میگیرند. آهن نقش اساسی
در ساخت هموگلوبینهای خون دارند و زمانی که خون از طریق خونریزی هدر
میرود احتمال کمخونی نیز بیشتر میشود.
گاهی
وقتها خودتان نمیتوانید کمبود آهن را تشخیص بدهید. مطمئنترین روش برای
تشخیص این مشکل آزمایش خون است. اما اگر احساس خستگی زیاد میکنید یا اینکه
رنگ و رویتان پریده و خسته است احتمال دارد آهن بدنتان کم شده باشد. پس
لازم است به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون بدهید.
چگونه میتوان آهن بیشتری جذب کرد؟
اول
از همه بدانید که گیاه گزنه و برخی از جلبکها سرشار از آهن هستند.
احتمالاً حتی فکرش را هم نمیکردید که این گیاه به ظاهر خشن منبع
فوقالعادهی آهن باشد. برای اینکه بتوانید آهن موجود در سبزیجات را به
خوبی جذب کنید باید آنها را با ویتامین C مصرف کنید تا بیشتر جذب بدن شود.
مزیت برتر گزنه این است که این گیاه سرشار از آهن و هم زمان ویتامین C
میباشد. بر خلاف مثلاً عدس که آهن دارد اما فاقد ویتامین C است.
کمخونیهای جزیی خطر کمتری دارند اما تبدیل به یک امر رایج شدهاند. در این صورت احساس خستگی به جانتان میافتد و نمیتوانید به درستی روی کار و درستان تمرکز کنید. اگر در این مرحله به فکر جبران آهن خود نباشید امکان دارد وضعیت بدتر شود و دچار کمخونی شدید شوید.
گوشت
قرمز نیز سرشار از آهن است اما مصرف زیاد آن میتواند به سلامتی و همچنین
جیبتان آسیب برساند. علاوه بر این بیشتر خانمهایی که گوشت هم میخورند باز
با کمخونی مواجهاند.
معمولاً
برنامهی غذایی روزانهی اکثر ما فاقد میوههای صدفی مانند بادام میباشد
که حاوی آهن است. اما باید بدانید دانهی کنجد یا سویا نیز به اندازهی جگر
آهن دارد. اما مشکل این است که آهن این دانههای گیاهی کمتر جذب میشود.
جعفری، غلات کامل مانند گندم سیاه یا چاودار و ارزن، حبوبات مانند عدس،
تخمهی آفتابگردان و غیره نیز از منابع غیر حیوانی خوب آهن محسوب میشوند.
چگونه میتوان از آهن گزنه استفاده کرد؟
برای
رسیدن به نتیجهی سریع و دلخواه، کمخونیتان را با گزنه درمان کنید. که
هم طبیعی است و هم خیلی زود نتیجه را میبینید. میتوانید به مدت چند هفته
روزانه برگ تازهی گزنه مصرف کنید. به این ترتیب که دمنوش گزنه درست کنید.
برگهای تازه یا خشک گزنه را در آب جوش بریزید و بگذارید به مدت 10 تا 15
دقیقه دم بکشد. میتوانید از پودر گزنه هم استفاده کنید. توجه داشته باشید
که کپسولهای گزنه نیز در عطاریها یا داروخانهها وجود دارد که میتوانید
از آن استفاده کنید.