قداست مسجدالاقصی
منشأ قداست و فضیلت مسجدالاقصی در سه مورد است:
1- بنای مسجدالاقصی (بیت‌المقدس) و تجدید آبادانی آن توسط پیامبران الهی
2- قبله‌گاه اول مسلمین
3- محل معراج پیامبراکرم
(بیت‌المقدس شهر پیامبران، طاهری، ص 7)
تا
مدت 13 سال پس از بعثت پیامبراکرم
قبله مسلمین، مسجدالاقصی بود، ولی در
سال دوم هجرت، قبله از مسجدالاقصی به مکه تغییر یافت. (سید جعفر حمیدی،
تاریخ اورشلیم، ص 18) (نشریه مسجد، شماره 69، ص 58).
مسجدالاقصی در آیات و روایات:
در
آیه ابتدایی سوره‌ی اسراء از مسجدالاقصی به عنوان مکانی پاک و مطهر یاد
شده است که خداوند رسول خدا را از این منطقه به معراج می‌برد. مسجدالاقصی
را الاقصی می‌گویند؛ زیرا از آنجا که بیت‌المقدس از مسجدالحرام دورتر بوده و
در وارء آن مسجدی نبوده، آن را مسجدالاقصی (مسجد دورتر) نامیده‌اند. (چهل
حدیث قدس، محسن ادیب، ص 16).
- ابوسعید حذری می‌گوید: رسول خدا
فرمود:
بار سفر مبندید، مگر به سوی سه مسجد: 1- مسجدالحرام 2- مسجدالاقصی 3- مسجد من (مسجدالنبی) (چهل حدیث قدس، ص 32)
- همچنین در جای دیگر از پیامبر نقل شده که فرموده‌اند:
هر کس از مسجدالاقصی برای حج یا عمره احرام ببندد، همانند روزی است که از مادر زاییده شده است. (چهل حدیث قدس، ص 34).
- امیرالمؤمنین امام علی فرموده‌اند:
چهار مکان در دنیا از حضر‌های بهشتی هستند:
1- مسجدالحرام
2- مسجدالنبی
3- مسجد بیت المقدس (الاقصی)
4- مسجد کوفه (چهل حدیث قدس، ص 25).
همچنین ایشان فرمودند که یک نماز در بیت‌المقدس (مسجدالاقصی) برابر با هزار نماز است. (چهل حدیث قدس، ص 46).
امام
باقر(علیه السّلام) به ابوحمزه ثمالی فرمود: مساجد چهارگانه از نظر فضیلت و
ارزش عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس (مسجدالاقصی) و
مسجد کوفه؛ ای ابوحمزه نماز واجب در آنها برابر حج و نماز نافله در آنها
برابر عمره ارزش دارد. (چهل حدیث، ص 40).
از
دیگر قداست‌های مسجدالاقصی این است که خداوند این سرزمین را به وسیله
بسیاری از پیامبران خویش مقدس و ممتاز گردانیده است از ابن فارس نقل شده که
بیت‌المقدس را انبیاء بنا کردند و در آن سکوت نمودند و در هر وجب از خاک
آن یا پیامبری نماز گزارده و یا فرشته‌ای بر آن وارد شده و تسبیح نموده
است. (بیت‌المقدسدر اسلام، معین احمد محمود، ص 2).
ساختمان مسجدالاقصی
در
محوطه حرم‌الشریف به سمت جنوب حرم، در فاصله‌ی پانصد متری مسجدالصخره،
مسجدالاقصی قرار دارد. بنای فعلی مسجدالاقصی دارای 80 متر طول و 55 متر عرض
است. مستطیلی‌شکل بوده و گنبدی در انتهای خود دارد. بنای مذبور بر روی 53
ستون اصلی از مرمر و 49 ستون حائل سنگی ضخیم و مربع شکل قرار دارد.
ستون‌های اصلی از سنگ مرمر رنگی است و هر یک به جز پایه و تاج، پنج متر طول
دارد و قطر آنها حدود یک متر است. صدر قبه از چوب ساخته شده و از خارج با
ورق‌هایی از سرب پوشیده شده است. داخل قبه نیز به شکل زیبایی خاتم‌کاری و
تذهیب گردیده است.
در
مسجدالاقصی محراب بزرگی قرار دارد که در ناحیه‌ی شرقی منبر است. این محراب
در گذشته به محراب داوود موسوم بوده است در سمت غربی قبله شبستان
«جامع‌النساء» قرار دارد. امروزه مسجدالاقصی یازده درب دارد. هفت درب آن
بزرگ و به سمت شمال است، درب سمت شرق به گهواره‌ی عیسی منتهی می‌شود، دو
درب غرب مسجد نیز یکی برای ورود زنان به جامع‌النساء و دیگری مسدود است.
(نشریه مسجد، شماره 69، ص 59- 58).
کوه
«موریا» از قله به پایین دارای شیب بسیار تندی بوده است، بنابراین برای از
بین بردن آثار شیب، «قبه الصخره» را روی سکویی بنا کردند. از این رو
ساختمان مسجدالاقصی را نیز برای آن‌که کف مسجد سطح صافی داشته باشد و اثر
شیب تند کوه در آن نمودار باشد، آن را در دو طبقه ساختند.
طبقه‌ی
زیرین مسجدالاقصی، مسجدی روی 88 ستون مربعی شکل ساخته شده است که راه
ورودی آن از ایوان مسجدالاقصی و با یک راه پله شروع می‌شود. این مسجد
زیرزمینی در قسمت جنوبی نیز به وسیله‌ی دروازهای به بیرون وصل می‌شود.
گفته
می‌شود که این مسجد زیرزمینی نخستین بار پیش از اسلام به وسیله‌ی مسیحیان
به عنوان کلیسا ساخته شده بود و آنان معتقد بودند که حضرت عیسی (ع) از این
محل به آسمان صعود کرده است. روی مسجد زیرزمینی، ساختمان اصلی مسجدالاقصی
احداث شده است.
بانی مسجدالاقصی
درباره
بانی مسجدالاقصی اختلاف‌نظر است. مورخانی چون مقدسی سیوطی و مجیرالدین
حنبلی، عبدالملک‌بن مروان را بانی مسجد می‌دانند، ولی ابن اثیر و این طقطقی
ولیدبن عبدالملک را سازنده‌ی مسجدالاقصی می‌دانند. (عبدا... ناصری طاهری،
بیت‌المقدس شهر پیامبران، ص 116).
مسجدالاقصای زیرزمینی
از
آنجا که حرم‌الشریف بر قله‌ی کوه طور واقع شده صخره مقدس دقیقاً در قله آن
بود و قبه‌الصخره بر روی آن و در حقیقت برای حفاظت از صخره مقدس ساخته شده
است. گفته شده است که به علت شیب تند کوه موریا برای اینکه کف مسجدالاقصی
مستوی و سطح صافی داشته باشد و اثر شیب تندکوه در آن نمودار نباشد، آن را
دو طبقه ساخته‌اند.
سقف
مسجد زیرزمینی بر روی هشتاد و هشت ستون مربعی شکل که از سنگ ساخته شده‌اند
قرار دارد. این ستون‌ها در پانزده ردیف واقع شده‌اند. راه ورودی به مسجد
زیرزمینی از ایوان مسجدالاقصی است. این مسجد زیرزمینی در قسمت جنوبی نیز به
وسیله‌ی دروازهای به بیرون وصل می‌گردد، گفته می‌شود که این مسجد
زیرزمینی نخستین بار پیش از اسلام، به وسیله‌ی مسیحیان به عنوان کلیسا
ساخته شده بود و آنان معتقدند که حضرت عیسی از این محل به آسمان، عروج کرده
است.
در
داخل راهرو و کنار دروازه‌ی این مسجد زیرزمینی، هنوز آثار کتیبه‌هایی از
دوران قبل از اسلام و نیز آثار تصرف صلیبیون بر دیوار آن دیده می‌شود.
درب
مسجد زیرزمینی همیشه بسته است و کسی اجازه‌ی ورود به آن را ندارد. حتی
گفته می‌شود که در زمان تصرف مسیحیان نیز در طول سال فقط دو مرتبه درب آن
باز می‌شد و آن روز یکشنبه خاصی بود که به اعتقاد آنان در آن روز حضرت عیسی
برای زیارت وارد بیت‌المقدس گردیده است. بر روی این مسجد زیرزمینی ساختمان
اصلی مسجدالاقصی احداث گردیده است. (مسجدالاقصی و بیت‌المقدس، جمیل موحد
خویی، ص 114- 113).
مسجد قبه‌الصخره
این
همان مسجدی است که گنبد طلایی دارد و سال‌هاست در تمام تصاویر
تلویزیونی،پوسترها،کتاب‌ها و عکس‌ها و حتا خبرها هم به نام مسجدالاقصی
شناخته می‌شود که البته اصلا مکان بی‌ارزشی نیست، ولی آن مسجدالاقصی است که
قبله‌ی نخست مسلمانان به شمار می‌آید نه این مسجد که گنبدی بزرگ و طلایی
دارد.
معروف است در شب معراج،حضرت محمد (ص) از روی این صخره به معراج رفتند.
طول
صخره از شمال به جنوب 5/17 متر و عرض آن از مشرق به مغرب 13 متر و ارتفاع
آن یک تا دو متر است. گنبد طلایی نیز درست روی صخره قرار گرفته است. در صحن
صخره، هشت چاه وجود دارد .بنای قبة نیز توسط عبدالملک بن مروان در سال 691
میلادی ساخته شد.
در
سال 1099 میلادی صلیبی‌ها این مسجد را به کلیسا تبدیل کردند و روی
صخره،جایگاه قربانی کردن قرار دادند؛اما صلاح‌الدین ایوبی پس از فتح
بیت‌المقدس آثار صلیبیون را از بین برد و گنبد را تزیین کرد و دیوارها را
با سنگ مرمر پوشاند.
قبة
صخره را بنایی از نظر سبک معماری،نقشه و ساختمان از معدود بناهای بی‌نظیر
جهان می‌دانند چرا که روی سکویی ذوذنقه‌ای شکل واقع شده است.
صخره داخل مسجد قبه الصخره