میتوکندری، در یاخته (سلول)، اندامکی است که وظیفه آن تنفس سلولی و نوعی دستگاه انتقال انرژی است که موجب می‌شوند انرژی شیمیایی موجود در مواد غذایی با عمل فسفوریلاسیون اکسیداتیو، به صورت پیوندهای پرانرژی فسفات (آدنوزین تری‌فسفات) ذخیره شود. این اندامک در تمام یاخته‌های دارای تنفس هوازی به جز در باکتری‌ها که آنزیم‌های تنفسی آنها در غشای سیتوپلاسمی جایگزین شده‌اند وجود دارد. میتوکندری نیز همانند کلروپلاست از دو غشائ داخلی و خارجی تشکیل شده است با این تفاوت که دو غشائ داخلی و خارجی فضای درون میتوکندری را به دو بخش تقسیم می‌کند که عبارتند از :۱- فضای درون میتوکندری ۲- فضای بین دو غشا. درون میتوکندری DNA حلقوی نیز وجود دارد و می تواند بطور مستقل از سلول نیز همانند سازی کند. درون میتوکندری مایعی سّیال به نام ماتریکس وجود دارد که واکنش‌های مربوط به فرایند تنفس سلولی در ان انجام می‌شود. تنفس سلولی فرایندی است که طی ان انرژی ذخیره شده در غذاها (قندها) به ATP (مولکول سوختی سلول) تبدیل می‌شود. در غشا داخلی چین خوردگی‌هایی وجود دارد که به ان کریستا گویند قرار دارد که باعث افزایش سطح غشا می‌شود.
شکل و اندازه میتوکندری و تغییرات آنها
شکل
میتوکندریها متغیر اما اغلب رشته‌ای یا دانه‌ای می‌باشند. میتوکندریها در
برخی مراحل عمل خود می‌توانند به شکلهای دیگری درآیند. مثلا، یک میتوکندری
طویل ممکن است در یک انتهای خود متورم شده و به صورتی شبیه گرز درآید.
(مثلاً در سلولهای کبدی چند ساعت بعد ورود غذا) یا ممکن است میان تهی شده و
شکلی شبیه راکت تنیس به خود بگیرد. گاهی میتوکندریها حفره مانند شده و
دارای بخش مرکزی روشنی می‌شود. اما بعد از مدتی، تمام این تغییرات به حالت
اول برمی‌گردد.
اندازه
اندازه
میتوکندریها نیز متغیر است و در بیشتر سلولها ضخامت آنها ۵۰µm و طول تا
۷µm می‌رسد. اما متناسب با شرایط محیطی و نیز مرحله عمل سلول، فرق خواهد
کرد. سلولهایی که هم نوع هستند یا دارای عمل مشترک می‌باشند دارای اندازه
ثابت می‌باشند.