ارزش غذائی میوه انار
انار
میوه ای است سرشار از ویتامین و به علت داشتن آهن و سایر عناصر دیگر دیر
هضم می باشد .خوردن دانه های انار به مراتب بهتر از نوشیدن آب انار است .
انار میوه ای است که به آن خون ساز می گویند و به همین علت بهترین موقع
برای مصرف آن صبح وقبل از صبحانه است این میوه در بردارنده ترکیبات و
محتویات متنوعی از جمله پله تیرین، متیل پله تیرین، اپزو پله تیرین، فری
دیلین، کالستفین، کریزانتمین، گراناتین B، اسیدبتولینیک، اسید اورسولیک،
بتااستیواسترول، اسیدهای آلی، کربوهیدراتها، قندها، فلاونوئیدها،
آنتوسیانین ها، پکتین، رزین، تانن ها و ویتامین ها میباشد.
این میوه شامل انواعی از کربوهیدراتها ، اسیدها ، موادمعدنی و ویتامین ها و پروتئین بترتیب ذیل میباشد :
الف- کربوهیدراتها: یک لیتر آب انار با BX=13 (مواد جامد قابل حل در آب) حاوی
۱- ۴۶٫۹ گرم گلوکز
۲- ۴۸ گرم فرکتوز
تشکیل
قند در گیاهان یکی از نتایج تکمیلی فتوسنتز گیاهی است. گلوکز از مهمترین
قندهای شش کربنی در کنار فرکتوز که به قند میوه مشهور است میباشد. فرکتوز
ایزومری از گلوکز بوده و همین قند است که اغلب موجب شیرینی میوها میگردد.
به تعبیر واضح تر میتوان گفت گلوکز در تمامی میوها یافت میشود. نقش گلوکز
بعنوان منبع سوخت سلولی و حفظ حیات سلولی بسیار پر اهمیت میباشد. قندها به
دو دسته احیاء کننده و غیر احیاکننده تقسیم میشوند.
تانن موجود در
اعصاره انار حاوی مقادیری از قندهای احیاء کننده میباشد. برای جدا سازی
این قندها ابتدا باید تانن موجود در آب انار را جدا کرد، روشهای مختلفی
برای جدا سازی تانن انار از جمله رسوب دادن آن با استات بازیک سرب و نیترات
جیوه که مواد پروتیدی را خوب رسوب میدهند و استات خنثی سرب میدهند صورت
میگیرد. طی آزمایشاتی که بر روی انارهای مختلف صورت پذیرفته میزان گلوکز
موجود بعنوان قند احیاء کننده در ۱۰۰ گرم آب انار بترتیب ۱۰-۹ گرم برای
انار شیرین ساوه و ۸-۷ گرم برای انار ملس و ۵-۴ گرم برای انار ترش شمال
اندازه گیری شده است.
انارهای ترش فاقد قندهای غیر احیاء کننده
میباشد،علی رقم عدم امکان اندازه گیری مستقیم این نوع قندها، انارهای شیرین
حاوی مقادیری قند غیر احیاء کننده میباشند، جهت اندازگیری آنها میباید
ابتدا آنرا هیدرولیز نموده تا میزان قند احیاء کننده را محاسبه و سپس
مقادیر قند غیر احیاء کننده را اندازه گرفت، مقادیر حاصل از آزمایشات نشان
دهنده ۲ گرم قند غیر احیاء کننده بر حسب گلوکز در ۱۰۰ گرم آب انار و ۱٫۹
گرم بر حسب ساکاروز در همین میزان آب انار شیرین حاصل از میوه های تازه
میباشد.
این کربوهیدراتهای ساده، موسوم به قندها، مواد جامد بلورینی
هستند که در آب حل میشوند و محلول شیرین میدهند که اهمیت زیادی به عنوان
واحد ساختمانی دارند که از آنها کربوهیدراتهای پیچیده تری ساخته میشوند.
ب- اسیدها: یک لیتر آب انار حاوی : برحسب (گرم)
۱- اسید سیتریک ۱۳٫۲
۲- اسید (L) مالیک ۰٫۳۳
۳- اسید (D) لاکتیک ۰٫۰۲
۴- اسید (L) لاکتیک ۰٫۰۳
۵- اسید اسکوربیک ۰٫۰۱۵
۶- اسید تارتاریک ۶ برای انار شیرین ۱۲ انار ملس و ۳۷٫۵ گرم بر لیتر برای انار ترش
میباشد.
اسید مالیک و اسید سیتریک معمولاً به صورت نمک پتاسیم در میوه یافت میشوند
اما بصورت اسید آزاد نیز وجود دارد. که موجب طعم اسیدی میوه تازه میشود.
ارزش تغذیه این اسیدها بستگی به قابلیت جذب و اکسایش آنها دارد، بیشتر اسید
سیتریک جذب بدن میشود بنابر این ممکن است تصور شود که این میوه به عنوان
غذای اسیدی عمل میکند اما در عمل بر عکس آن صحت دارد ، سیتراتها در بدن به
دی اکسید کربن و نمک بی کربنات مربوطه تبدیل (اکسید) میشوند. بدین ترتیب
پتاسیم و سیترات به پتاسیم بی کربنات تبدیل شده و این نمک ادرار را قلیایی
میکند و اثر تامپونی روی خون داشته و PH آن را کمی بالاتر از ۷ تثبیت
میکند. اسید مالیک بصورت آزاد در میوه ها وجود دارد برای تقویت ترشحات معده
و تحریک اشتها موثر است. اسید سیتریک در بدن نیز تشکیل میشود و به میزان
حداکثر یک گرم در روز از طریق ادرار دفع میشود. اسید اسکوربیک که در مرکبات
به وفور یافت میشود همان ویتامین C میباشد و اسید تارتاریک جزو اسیدالکلها
که کریستالهای منشوری بیرنگ با طعم ترش میباشند.
ج- عناصر معدنی:
عناصر معدنی عمده بدن دارای عدد اتمی پائینی هستند. بخشی از آن بدین علت
است که چنین عناصری تمایل به تشکیل املاح محلول دارند که به راحتی میتوانند
توسط گیاهان از خاک جذب شوند. آب انار شامل مقادیر قابل توجهی از مواد
معدنی که هر یک نقش مشخصی در کارکرد فیزیولوژیک بدن بقرار ذیل دارند.
۱- سدیم : در مایعات بدن بصورت یون وجود دارد و کنترل غلظت آن برای حفظ تعادل الکترولیتها در بدن اهمیت دارد.
۲-
پتاسیم : بیشتر در بافتهای نرم استفاده میشود و یون آن به کنترل Ph و
مایعات درون سلولی کمک کرده و فشار اسمزی داخل سلولهای بدن را حفظ میکند.
۳-
کلسیم : در سختی استخوانها و دندان ضروری ترین ماده است ، همچنین در غیاب
یونهای کلسیم خون نمیتواند لخته شود و یک زخم کوچک آمادگی برای خونریزی
زیاد پیدا میکند.
۴- منیزیم : همراه با کلسیم و فسفر غالباً برای تشکیل استخوان بدن مورد استفاده قرار میگیرد.
۵- فسفات : در مایعات یاخته ای اهمیت دارد و علاوه بر اعمال تامپونی و اسمزی در آزاد کردن انرژی یاخته ها شرکت دارد.
۶- سولفات
۷- نیترات
همچنین مقادیری آهن ، مس ، کبالت ، روی و منگنز در انار وجود دارد که موارد اهمیت آنها در بدن بقرار ذیل است:
الف
- آهن : در هموگلوبین گلبولهای قرمز خون یافت میشود که اکسیژن را از ریه
ها به بافتها میرساند و در برخی از آنزیمهای سلولی نظیر سیتوکروم ها نیز
وجود دارد.
ب – مس : نیاز بخشی از چندین سیستم آنزیمی از جمله سیتوکروم اکسید را از ویتروز تامین میکند.
ج – کبالت : در ساختمان ویتامین B12 شرکت داشته و فرم آن در بدن نیز به همین شکل است.
د – روی : بخشی از آنزیم کربونیک اینداز موجود در گلبولهای قرمز خون است که به آزاد شدن سریع CO2 در ریه ها کمک میکند.
هـ – منگنز : آنزیمهای فسفاتاز قلیایی و آرژنیاز را فعال میسازد که به ترتیب در تشکیل استخوان و اوره شرکت دارند.
پاپ
(دانه) انار دارای ۸۲٫۳% آب بوده و هر ۱۰۰ گرم بخش خوراکی ۶۳ کالری انرژی
دارد. مصرف روزانه یک عدد انار نیاز بدن را به پتاسیم و ویتامین C فیبر
برطرف میسازد.به لحاظ اهمیتی که این میوه در جهت تغذیه مردم ایران پیدا
کرده، لزوم توجه بیشتر به آن هر روز بیشتر مشهود میگردد. اخیراً در دنیا به
علت دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی تاثیر آن در مبارزه با بیماریها بسیار
مورد توجه قرار گرفته است.بر اساس مطالعات انجام شده در یافته اند دانه های
انار حاوی تعدادی فلاوونوئید می باشند که دارای خاصیت استروژنیک هستند،
این خاصیت در کاهش علائم یائسگی موثر است. هر انار متوسط تقریباً حاوی ۸۰۰
دانه است. بنابر این حاوی مقدار متنابهی از این ترکیبات
استروژنی(فیتواستروژن) میباشد.
د- ویتامین ها :
در کنار سایر
مواد معدنی مفید انار میوه ای است سرشار از ویتامین های A , B1 , B2 , B3 ,
B5 , B6 , C این میوه زمستانی میتواند نیاز بدن به انواع ویتامین را در
فصل سرما تامین نماید. به جهت میزان بالای پتاسیم در این میوه که به تنظیم
میزان آب موجود درون و برون سلولی منجر میشود، عملکرد ویتامین C در بدن
بهبود میابد.مصرف انار متعادل کننده مایعات بدن بویژه خون میباشد، از جهاتی
بدان میوه خون ساز میگویند و بجهت وجود آهن و بعضی عناصر دیگر دیر هضم
بوده و از اینرو خوردن آن در صبح توصیه میگردد.
ر- پروتئینها :
ترکیب
عناصری نظیر اکسیژن، هیدروژن، ازت همراه با فسفر و گوگرد در کنار عناصر
فرعی نظیر آهن، مس تشکیل دهنده پروتئینها میباشند. که هیدرولیز آنها به
تشکیل اسیدهای آمینه منجر میگردد. ساختمان پروتئین به ترتیب اسیدهای آمینه
که تعداد آنها ۲۰ عدد میباشد بستگی دارد. وجود پروتئینها و اسیدهای آمینه
برای بدن بسیار ضروری بوده و از نقطه نظر تغذیه ای به دو دسته ضروری و غیر
ضروری طبقه بندی میشوند. اسیدهای آمینه ای که سلولها قادر به سنتز آنها
نیستند ضروری بوده در حالیکه اسیدهای آمینه غیر ضرور توسط خود سلولها از
ترکیب سایر عناصر ساخته میشود. در روشهای مختلف اندازه گیری میزان پروتئین،
در ۱۰۰ گرم آب انار شیرین مقدار پروتئین بین ۰٫۶ تا ۰٫۹ گرم اندازه گیری
شده است.
جداول ترکیب و ارزش غذایی انار در یک صد گرم قسمت خوراکی میوه
(gr)مقدار مواد غذائی
۶۵ (cal) انرژی
۷۸٫۸۵ رطوبت
۰٫۵۴ پروتئین
۰٫۱۳ چربی
۴٫۵ فیبر
۰٫۴۷ خاکستر
۱۵٫۵ کربوهیدرات بدون فیبر
۸٫۹ قند
۵ گلوکز
۴٫۶۷ فرکتوز
۰٫۳۹ ساکاروز
(mgr)مقدار مواد غذائی
۱۰ کلسیم
۲ آهن
۴ سدیم
۲۷۱ پتاسیم
۱۲ فسفر
۳ منیزیم
۰٫۰۰۱ سلنیوم
۰٫۰۳ B1 ویتامین
۰٫۰۳ B2 ویتامین
۰٫۳ B3 ویتامین
۰٫۵۹۶ B5 ویتامین
(mgr)مقدار مواد غذائی
۰٫۱ B6 ویتامین
۳ C ویتامین
۰٫۵۵ آتوکوفرول
۶ فولات
۹۰ اسیدهای چرب تک غیر اشباعی
۱۰ اسیدهای چرب چند غیر اشباعی
۳۳ gr باقیمانده خوراکی
درصد
ترکیبات فوق بسته به انواع و ارقام مختلف انار متفاوت میباشد. علاوه بر آن
روش تولید و محل رویش درختان در این امر نقش بسزا دارد. در جداول ذیل جنبه
تباین و ارزش کیفی چند رقم انار ایران جهت مقایسه آورده شده است.
مقایسه پوست،دانه،عصاره و هسته در انار جنگلی و پرورشی
نوع انار پوست % دانه % عصاره % هسته %
انار جنگلی ۵۶ ۴۴ ۲۵ ۱۹
انار جنگلی مازندران ۲۸ ۷۲ ۵۸ ۱۴
انار پرورشی ۲۳ ۷۷ ۶۳ ۱۴
مقایسه میزان ویتامینها در انار جنگلی و پرورشی
نمونه ها ویتامین C mg/100 ویتامین B1mg/100 ویتامین B2mg/100 بتاکاروتنmg/100
انار جنگلی ۱۳ ۰٫۰۲ ۰٫۰۳ ۰٫۷
انار جنگلی مازندران ۱۲ ۰٫۰۲ ۰٫۰۳ ۰٫۷۳
انار پرورشی ۱۱ ۰٫۰۲ ۰٫۰۳ ۰٫۷۱
در
کنار ترکیبات اصلی آورده شده در مبحث فوق انار حاوی متابولیت های ثانویه
ولی اثر بخش دیگری میباشند که به جهت جنبه های تخصصی آنها از ذکر آن در
اینجا خودداری میشود. علاقه مندان میتوانند جهت اطلاعات تکمیلی به بخش
مراجع و مقالات در این سایت مراجعه کنند.
خواص درمانی انار
خواص درمانی انار در طب نوین
مصرف
انار غیر از جنبه خوراکی آن ، از دیدگاه دارویی و اثرات درمانی نیز قابل
ملاحظه است. این میوه دارای مواد شیمیایی بسیاری است که در مبارزه با تصلب
شرائین ، آماس سرطان و همچنین در کند کردن واکنشهای پیر شدن سلولها
(Cellular aging process) مؤثر میباشد.
برخی مواد شیمیائی موجود در این گیاه عبارت است از:
Pelletierine , Methylisopelletierine , Usopelletierine , Pseudopelletierine
تانن
ها و فلاوونوئیدها: گروهی از این ترکیبات آنتی اکسیدانهای هستند که در
روغن انار یافت میشوند و بنظر میرسد از بدن در مقابل بیماریهای قلبی محافظت
میکنند.
در طول دو دهه گذشته پژوهشگران ثابت کرده اند که
متابولیتهای مضر فرعی حاصل از اکسیداسیون که نتیجه واکنشهای طبیعی بدن
هستند و به وسیله مصرف چربی های اکسید شده مواد غذایی ایجاد میشوند، در
گسترش تصلب شرائین و در واکنشهای پیر شدن سلولها و سرطان شرکت دارند.
اکنون
مدارکی در دست است که بیان میدارد آنتی اکسیدانها(مواد شیمیایی که از
اکسیداسیون جلوگیری میکند) میتواند با ممتنعت از تشکیل این مواد مضر، مفید
واقع شوند.
در پژوهشی که توسط پروفسور Ishak Neeman و همکاران انجام
شد، وجود و یا عدم وجود این آنتی اکسیدانها در انار مورد بررسی قرار گرفت
آنها انار را انتخاب کردن زیرا این میوه به طور سنتی در ایران و هند و … به
عنوان دارو و درمان بیماریها و عفونتها به کار میرفته ، بنابر این
دانشمندان حدس زدن بخشی از ارزشهای ارزشهای درمانی آن بواسطه وجود آنتی
اکسیدان میباشد.
آنها روغن سرد حاصل از فشردن سرد دانه های انار را
مطالعه کرده و از آن بطور شیمیائی فلاوونوئیدها را استخراج کردند. زیرا هدف
تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی این مواد بود. به این منظور قدرت آنها را در
خنثی کردن مواد اکسید کننده در لوله های آزمایش سنجیدند.
یافته های آنها نشان داد فلاوونوئیدهای موجود، در مبارزه علیه اکسیداسیون قوی هستند. البته محققین مطمئن نیستند کدام ماده شیمیائی در انار دقیقاً اثر آنتی اکسیدانی دارد. تنها گمان میکنند که این خاصیت بیشتر ناشی از فعالیت فلاوونوئیدها می باشد.
روغن دانه انار (Pomegranate seed oil) ممانعت کننده قوی آنزیمهای ایجاد کننده آماس و دارای مقادیر فراوانی از یک اسید چرب یگانه به نام Punicic acid میباشد. که در روغن دانه انار منحصر به فرد است.
ادامه مطالعات نشان داد آب انار تخمیر نشده و خاصیت آنتی اکسیدانی بیشتری نسبت به انگور دارد. البته دانشمندان خاطر نشان کرده اند که اثرات درمانی آب انار یا روغن دانه آن تنها از مصرف مرتب آنها در زمان طولانی به دست میاید
در مطالعه دیگری که در رابطه با فواید درمانی انار بر روی موشها و انسان انجام شد، مشخص کردید آب انار میتواند به کاهش برخی فاکتورهای اصلی ریسک بیماریهای قلبی کمک کند.
گروهی از محققین دریافته اند آب میوه که غنی از آنتی اکسیدانها میباشد از ایجاد پلاکت (Plaque) در شریانهای موش جلوگیری میکند و علاوه بر این در موشهای که در سرخرگهایشان پلاکت تشکیل شده است از تغییرات مضر جلوگیری مینماید. در یک گروه از مردان سالم که به مدت ۲ هفته روزانه ۵۰ میلی لیتر آب انار نوشیدند معلوم شد که آبمیوه فعالیت آنزیم محافظت کننده در برابر تغییر مضر را افزایش میدهد.
البته آبمیوه انار اکسیداسیون کلسترول بد (LDL) را نیز کاهش میدهد، مرحله ای که سبب میشود ذرات کلسترول به دیواره های سرخرگ بچسبد که خود میتواند منجر به بیماری قلبی شود. رادیکالهای آزاد و ذرات سلول آسیب دیده (Cell dammaging particles) در حالیکه آنتی اکسیدانها میتوانند با از میان برداشتن رادیکالهای آزاد از اکسیداسیون کلسترول LDL جلوگیری نمایند.
بنابر گفته Micheal Aviram به منظور افزایش سیستمهای دفاعی در مقابل Exidative Stress نیازمند مصرف آنتی اکسیدانهای طبیعی هستیم. او می افزاید آب انار اثرات مضر رادیکالهای آزاد را کاهش میدهد و بدینوسیله سبب تقلیل بیماریهای قلبی-عروقی میشود.
در موشها که از نظر ژنتیکی مستعد بیماریهای قلبی هستند،نوشیدن آب میوه به مدت ۱۱ هفته سبب کاهش اندازه Fatty lesions در سرخرگها به میزان ۴۴% شده و از تعداد سلولهای Fuain که مرتبط با بیماری قلبی هستند میکاهد.
همچنین آب انار از اکسیداسیون کلسترول LDL در موش تا ۹۰% جلوگیری میکند. بر پایه این یافته ها نوشیدن یک لیوان آب انار را در هر روز پیشنهاد میشود.
دکتر Adel A.Kader که در زمینه مواد شیمیائی تحقیق کرده است. بر اساس نتایج به دست آمده ظرفیت آنتی اکسیدانی ۱۰۰ میلی لیتر آب انار را تا ۳ برابر همان میزان شراب قرمز و چای سبز برآورد میکند و این بواسطه مقدار بیشتر پلی فنلها در انار است.
در تحقیق دیگری که با عنوان خواص آنتی اکسیدانی و ممانعت کنندگی آنزیم ایکوزانوئید در فلاوونوئیدهای روغن دانه انار و آب انار تخمیر شده در انسیتوی تکنولوژی اسرائیل انجام و در تیرماه ۱۹۹۹ در J. Ethnopharmacolبه چاب رسیده بیان میدارد میزان فلاوونوئیدها در انار بیشتر از انگور است.
این محققین اظهار داشتند آب انار و روغن دانه انار حاصل از Cold-Press فعالیت آنتی اکسیدانی قوی دارند، شدت این فعالیت بیش از شراب قرمز و چای سبز و برابر با BHA یا butylated hydroxy anisole میباشد.
این دانشمندان نشان دادند پلی فنلهای دانه انار با خاصیت آنتی اکسیدانی قوی اثرات قلبی-عروقی و همچنین خواص ضد التهاب دارند. اگر آب انار به مدت طولانی مصرف شود آنتی اکسیدانهای موجود در آن میتوانند با سرطان مبارزه کرده، همچنین از سخت شدن Arteries جلوگیری کنند.
در انگلستان محققین در حال مطاله تولید یک آنتی ویروس از انار هستند که بتواند با ویروس HIV مقابله کند.
مطالعه دیگری در هند در مورد فعالیتهای ضد میکروبی دانه های انار نشان داده است این دانه ها دارای فعالیت قوی ضد میکروبی در مقابل میکروارگانیسمهای مانند باسیلوس ، سوبتلیس ، اشریشتاکلی و ساکارومیسس سرویسسه هستند.
به غیر از موارد یاد شده انار حاوی گروهی از مواد شیمیائی است که از نظر ساختمانی مشابه استروژن انسانی بوده و گمان میرود اثراتی مانند آن داشته باشند که در مباحث بعد به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
استروژنهای گیاهی Phytoestrogens:
به ترکیبات مشابه استروژن انسانی موجود در گیاهان فیتواستروژن از فیتو به معانی گیاه و استروژن به واسطه اثر گذاری آنها بر فعالیتهای استرژیک بدن گرفته شده است. این ترکیبات اگر چه میتواند واکنشهائی شبیه استروژن داشته باشند؛ ولی استروژنهای واقعی مشابه آنچه در بدن انسان تولید میشود، نیستند.
قویترین استروژن بدن estradiol است، بشتر فیتواستروژنهائی که در گیاه یافت شده اند non-sterodial هستند اما برخی از آنها حاوی مقادیر جزئی از استروژنهای Steroidal میباشند که با استروژنهای تولید شده در بدن همانگ هستند.
گیاهانی که حاوی مقدار اندکی استروژنهای Steroidal مانند (estriol, estrone, estadiol) میباشند، عبارتند از: انار ، سیب ، خرما ، شیرین بیان و برنج.
بخش عمده فیتواستروژنهای non-sterodial به خانواده فنولیکلها تعلق دارند. این خانواده شامل ترکیباتی مانند فلاوونها ، فلاوانونها ، ایزوفلاوونها ، لیگنانها ، آنتوسیانینها ، کالکونها و دی هیدروکالونها میباشند. که بسیاری از منابع گیاهی یافت میشوند.
در این گروه ایزوفلاوونها مانند (Genistein,diadzein) و لیگانها مانند(Enterodiol,Enterolatone) فیتواستروژنهای اصلی هستند. میتوان گفت فیتواستروژنها به دو گروه تقسیم میشوند: لینگانها که فرآوردهای حاصل از فعالیتهای میکروبی هستند (Microbial breakdown products) و ایزوفلاوونها که در بقولات مانند لوبیای سویا ، سیر ، هویج ، سیب و قهوه وجود دارند.
از نظر شیمیائی فلاوونوئیدها به وسیله اسکلت کربنی C6-C3-C6 مشخص میشوند، بخشهای C3 حلقه های آروماتیک هستند، مقدار اکسیداسیون و سایر ویژگیهای ساختمانی زنجیر کربنی C3 نوع خاص فلاوونوئید را تعیین میکند. بعضی از فلاوونوئیدها از نظر ساختمانی شباهت زیادی به استروژن داخلی بدن (۱۷B-Estradiol)دارند.
نحوه فعالیت فیتواستروژنها:
پیش از صحبت درباره نحوه فعالیت فیتواستروژنها، باید ابتدا چگونگی عمل هورمونها بدانیم هورمونها به وسیله غده های مختلف بدن ساخته میشوند و درون جریان خون رها میگردند تا بوسیله آن به بافت هدف یرسند. این بافت دارای مکانهای گیرنده ای (Receptor Site) است که ویژه هورمونهای معینی است. زمانیکه هورمونها به این مکانها متصل شوند میتوانند بر بافت هدف اثر بگذارند.
فیتواستروژنها میتوانند در بدن به گیرندهای استروژن متصل شده و اثرات Pro-Estrohenic و یا Ani-Estrogenicداشته باشند. چگونگی اثر فیتواستروژنها بر بافت به غلظت آنها، غلظت استروژن درون زا و چگونگی اشباع مکانهای گیرنده بستگی دارد. فعالیت استروژنی این ترکیبات حدود ۱۰۰۰-۱۰۰ برابر کمتر از Estradiol میباشد، اما غلظت آنها در پلاسما میتواند ۱۰۰ برابر استروژن درون زا باشد.
اگر مقدار استروژن در بدن کم باشد، مانند زمان یائسگی، مکانهای خالی گیرنده استروژن میتواند با فیتواستروژنها پر شود. در این هنگام این ترکیبات یک اثر Pro-Estrogenic اعمال میکنند. اثرات استروژنیک عبارتند از محافظت در مقابل بیماریهای قلبی-عروقی و Osteoporosis.
اگر مقدار استروژن در بدن زیاد باشد؛ مانند زمان قبل از یائسگی باز هم فیتواستروژنها برای چسبیدن به گیرنده ها با استروژنهای بدن رقابت میکنند و اگر در این رقابت، فیتواستروژنها موفق باشند، فعالیت کلی استروژنیک کاهش میابد. زیرا اثرشان بر بافت نهائی کمتر از زمان اتصال Estradiol است. در این حالت آثار آنتی استروژنیک آشکار میشود که عبارتند از:
- مدت اتصال فیتواستروژنها به گیرنده
- سرعت شکستن اتصال
برخی مطالعات نشان دهنده کاهش Bous Loss در خانمهایی بوده که فیتواستروژنهای سویا مصرف میکرده اند. سایر تحقیقات نیز کاهش احتمال بیماریهای قلبی-عروقی را تائید کرده اند. علاو براین، مطالعات اپیدمیولوژیکی در زمینه مقایسه زنان بومی آسیا با سایر نقاط جهان مشخص کرده است که مقدار زیاد فیتواستروژن در رژیم غذایی آنها عامل نرخ پائین سرطان سینه و سهولت گذر آنها از دوران یائسگی میباشد.
نحوه فعالیت فیتواستروژنها: فلاوونوئیدها میتوانند به عنوان ضد ویروس، ضد التهاب، ضد حساسیت و آنتی اکسیدانهای مؤثر عمل کنند. این ترکیبات از صدمه سلولی که به وسیله مولکولهای اکسیژن ناپایدار ایجاد میشود، جلوگیری می نماید. فعالیت آنها را میتوان در موارد ذیل خلاصه نمود:
کاهش احتمال سرطان:مصرف زیاد فلاوونوئیدهائی مانند پلی فنلها و Quercetin نرخ سرطان معده،لوزالمعده،ریه و سینه را کاهش میدهد. مصرف فلاوونوئید Genistein (یک استروژن گیاهی که به شکل ضعیفی از هورمون استروژن عمل میکند) میتواند از سرطان سینه و سایر سرطانها با منشاء هرمونی نظیز سرطان پروستات جلوگیری نماید.
کاهش احتمال Strok و بیماریهای قلبی:مطالعات نشان داده رژیم غذایی غنی از فلاوونوئیدها به خصوصQuercetin,Pcos (الیگومرهای پروسیانیدولیک که به عنوان پروآنتوسیانیدین نیز شناخته شده اند) میتواند در جلوگیری از لخته شدن خون و Blocked Arteries و در کاهش مرگ ناشی از Strok یا بیماریهای قلبی مؤثر باشد.
محافظت در مقابل اختلالات بینایی وابسته به سن مانند آب مروارید و Macular Degeneration:یکی از عوامل توسعه آب مروارید تجمع قند سوربیتول در عدسی چشم است. مطالعات نشان میدهد فلاوونوئیدQuercetin از این عمل جلوگیری میکند. عصاره دانه انگور نیز بعنوان یک فلاوونوئید به مبارزه با آب مروارید کمک میکند و با بهبود بخشیدن به جریان خون در چشم از Macular Degeneration جلوگیری مینماید.
تسکین علائم تب یونجه، سینوزیت و تنگی نفس:امروزه اثبات شده که خواص ضدالتهاب Quercetion در مقابله با واکنشهای آلرژیک در مقابل گرده به بدن کمک میکند. همچنین به نظر میرسد این ماده التهاب ریه ها و سایر مسیرهای عبور هوا را کاهش داده و تنفس را آسانتر میسازد.
کاهش التهاب پوست مانند اگزما و محل نیش حشرات: خاصیت ضد التهاب Quercetion میتواند به درمان این گونه التهابهای پوست کمک کند.
نحوه فعالیت فیتواستروژنها:
به حداقل رساندن گرگرفتگی در زمان یائسگی:Quercetion که در فرآورده های سویا فراوان است، میتواند علائم فوق الذکر را کاهش دهد؛ زیرا قادر است اثرات استروژن را در بدن به حداقل برساند.
کاهش التهاب در مفاصل و ماهیچه ها،نقرس و روماتیسم مفاصل:Quercetion به علت دارا بودن خاصیت ضد التهاب در درمان این بیماریها مؤثر است.
درمان هموروئید و سیاهرگهای مبتلا به واریس:فلاوونوئیدهای موجود در مرکبات و Pocs به وسیله محکم نمودن دیواره رگهای خونی به بهبود هموروئید و واریس کمک میکند.
مبارزه با عفونتهای ویروسی :فلاوونوئیدها در مقابل بیماریها مصونیت ایجاد کرده و به مبارزه بدن در مقابل بیماریها کمک میکنند و میتوانند در مدت زمان بهبودی سرعت ببخشند.
نتیجه گیری:
درمجموع با توجه به مطالب یان شده میتوان گفت انار به علت دارا بودن تعدادی مواد شیمیائی، در صورت مصرف دراز مدت میتواند در درمان بیماریهای قلبی-عروقی، تصلب شرائین، آماس، سرطان، التهاب و همچنین کند کردن پیری سلولها و کاهش عوارض یائسگی و … مؤثر باشد.
ذکر این نکته ضروری است که این مواد شیمیایی (فیتواستروژنها) که از خانواده فلاوونوئیدها میباشند؛ علاوه بر انار در بسیاری دیگر از میوه ها و سبزیها مانند سیب، هویچ، دارچین، گیلاس، آلبالو، رازیانه، سیر، لوبیا سبز، رازک، شیرین بیان، یولاف، نخود فرنگی، آلو، لوبیا قرمز، ریواس، برنج، چاودار، سیب زمینی، کنجد، لوبیای سویا، گندم و… نیز وجود دارد.
با استناد به مطالب ارائه شده میتوان به این نکته اشاره کرد که اگر چه بسیاری از میوه ها و سبزیها داری چنین خواصی هستند؛ اما همواره این ویژگیها در مورد میوه انار بیشتر مورد تاکید بوده است. به همین علت میتوان مصرف طولانی مدت آب انار را به عنوان یکی از منابع قابل توجه این ترکیبات نام برد.
انار در طب سنتی
این میوه که از آن به عنوان میوه ای بهشتی یاد میشود از قدیم الایام مورد توجه اطباء بوده و برای آن خواص بی شماری برشمرده اند. در علم نوین پزشکی نیز خواص انار به اثبات رسیده است.
آب شیرین انار برای رفع سینه درد و سرفه مفید است. نوع ترش آن نیز برای افرادی که طبیعت گرم دارند بسیار نافع است، انار سرشار از ویتامینهای A,B,C,E و انواع مختلف آهن و فلزات مفید است.
آب انار دارای قند تانن و ماده مفید دیگری به نام مانتین است که برای کبد خوب میباشد و موجب تصفیه کبد میگردد.
انار به دلیل داشتن مقادیر زیادی ویتامین A در رشد اطفال بسیار تاثیرگذار بوده و ویتامین B موجود در انار اعصاب را تقویت میکند. همچنین به علت دارا بودن مقادیری از ویتامین B-6 ضد استفراغ میباشد.
مصرف آب انار یا عصاره آن برای خانمهای باردار بسیار توصیه شده زیرا علاوه بر رفع ویار به دلیل غنای بالای این میوه از نظر ویتامینها، موجب رشد مناسب جنین میشود.
آب انار همچنین در درمان اسهال نیز موثر است. نوع جنگلی و خودروی آن که به ناردان معروف است کاربرد زیادی در درمان اسهال دارد. جوشانده انار در درمان زخم و ورم معده بسیار مؤثر است.
همچنین آب انار شیرین برای درمان یرقان تجویز میشود. نگاه داشتن آب انار ترش در دهان باعث از بین رفتن جوشهای دهانی و برفک میشود.
آب انار شیرین صفرا بر بوده و معده و کبد را تقویت میکند و در درمان تب های صفراوی و امراض جلدی مؤثر است و برای همین آب انار شیرین یا ترش را با پیه و شکر به هم میمالند و معجعونی تهیه میشود که ۵ تا ۱۰ سیر آن برای مداوای امراض فوق بسیار مفید است.
• آب انار، خاصه انار شیرین بدن را فربه و غذا را جوهر کشی نموده و به سبب رسیدن جوهر اغذیه به بدن شده و جرب و حکه (خارش بدن و مقعد و فرج) را رفع میکند.
• آب انار باز کننده بول و مسامات پوست و جلادهنده رخسار و ملین طبع میباشد.
• چون سر انار را سوراخ کرده، آن را روغن بادام شیرین پر کرده، درش را نهاده و کنار آتش ملایم بگذارند و به دفعات آن را حرکت بدهند تا روغن جذب انار بشود و چندان روغن ریخته به این صورت عمل کنند تا دیگر جذب روغن نتواند کرد، آنگاه مکیدن این روغن به مقدار جرعه ای درد و خشکی و سرفه و آزار و حلق و شش و سینه را علاج میکند و از مجربات میباشد.
• خوردن آب انار تشنگی، استسقا و ورم معده و بدی و در هم ریختگی مزاج را علاج میکند.
• چون انار میخوش و ترش و شیرین را با آب و پوست و تخمه خوب بپزند و بکوبند و بمالند جرب و حکة صفرائی و هرگونه خارش و آزار موضع پوست را که حرارت و خشکی باشد بر طرف مینماید.
آب انار به علت داشتن پتاسیم و منیزیوم و دفع سموم و تعادل مایعات بدن به خصوص خون نقش مهم ایفا میکند.
آب انار ضد سرماخوردگی است و به عنوان مفرح مصرف میشود و تقویت کننده قلب است. همچنین آب انار اشتها آور و بهتر است قبل از غذا مصرف شود.
مصرف انار در معالجه راشیتیسم(نرمی استخوان) و کم خونی و ضعف اعصاب مؤثر است و به بدن نیرو میبخشد.مصرف انار شیرین برای معالجه ضعف و لاغری شدید بسیار مفید است. خوردن آب اناراز ابتلاء به بیماری قند جلوگیری میکند.مضمه آب پخته انار موجب تقویت لثه میشود.
مخلوط آب انار وشکر و نشاسته و صمغ عربی و روغن بادام، باز کننده ادرار و تقویت کننده کلیه و مثانه و معالج سینه سرفه و آزار آن میباشد، مخلوط فوق را باید جوشاند و نیم گرم بخورند.
آب انار ترش و شیرین حرارت معده و غلیان و فشار خون را فرو مینشاند و همچنین اثر مستی را برطرف و مضرات دخانیات را خنثی میکند.
رب انار بهترین چاشنی غذاهای اصیل ایرانی از قبیل فسنجان میباشد. کنستانتره انار از آب انار قویتر و بهتر است و غم و اندوه را برطرف میکند.
آب انار برطرف کننده تشنگی شدید و رفع کننده التهاب افراد تب دار میباشد.
خواص انار تنها به میوه آن مدود نیست بلکه تمامی قسمتهای آن داری خواص داروئی است.
• چون روغن گل سرخ یا بادام را در انار ریخته کنار آتش ملایم گذاشته روغن را جذب انار کرده، از آن چند قطره در گوش چکاند در رفع درد آن بی نهایت مفید است.
• چون انار را به حدکفایت پاره پاره کرده در آب بپزند و زن در آن بنشیند حیض جاری و خونریزی را قطع میکند. نشستن در همین آب مقعد و فرج بیرون آمده را بالا میفرستد.
• چون آن را نیکو پخته با عمل جوشانده بر جای آبله بمالند و ببندند اثر آن را برطرف گرداند. • پوست ساقه و ریشه انار کشنده انگلهائی از قبیل کرم کدو میباشد. جوشانده پوست یا ریشه انار را برای دفع انواعی از کرم میتوان مصرف کرد و به این صورت که سه مرتبه در روز خورده میشود ، البته باید ۲۴ ساعت آن را در آب خیس کرد. (انتخاب ریشه تر یا خشک تفاوت ندارد.)
• جوشانده پوست و گل انار به علت داشتن تانن قابض است و در موارد اسهال خونی و خونریزیهای شدید استعمال میشود. همچنین دانه خشک کرده انار قابض بوده و در اسهال حاد به کار می آید.
• جوشانده پوست انار برای برطرف ساختن ورم لوزتین، مکث زبان کوچک ، سستی لثه و مجرای تنفس مفید است.(بصورت غره غره ۳۰ تا ۶۰ گرم در یک لیتر آب)
آب انار ترش زخم داخل بینی ، گوشت اضافی زخم ها و درد گوش را معالجه میکند، به این منظور باید انار ترش را بجوشانند تا غلیظ شود با کمی عسل مخلوط کرد و سپس به زخم بینی یا گوشت زیادی یا اطراف گوشی که درد میکند بمالند.
گل انار اسهال ساده را برطرف میکند، برای این منظور باید گل انار را به صورت جوشانده یا دم کرده تهیه نمود و مانند چای با کمی شکر روزی سه فنجان میل کرد.
مالیدن جوشانده یا دم کرده کنستانتره آب انار برای التیام جراحات مؤثر است . جوشانده پوست انار خونریزی بواسیر و امراض مقعد را معالجه میکند.برای این منظور بیمار در طشت محتوی جوشانده پوست انار مینشیند و یا پس از اجابت مزاج هر دفعه مقعد خود را با جوشانده پوست انار بشوید.
مصرف و دم کرده یا جوشانده برگ انار به صورت چای ضد استفراغ، اشتهاآور و مقوی معده است.
درد نیمه سر(میگرن) با خوردن دم کرده یا جوشانده برگ درخت انار درمان میشود. مصرف دم کرده یا جوشانده برگ انار مانند چای کم خونی ، ضعف شدید پس از بیماریها و خستگی شدید را برطرف میسازد.
برای معالجه قی های خونی میتوان انار ترش و شیرین را سوزانید و با مقداری عسل مخلوط نموده و بر روی شکم مالید.
سورمه سائیده انار پخته برای جلوگیری از ریزش آب چشم مفید است.
برای درمان اسهال و زخم روده میتوان مقداری جو را نیم کوب کرده و به همان اندازه برنج مخلوط، با آب انار بپزند پس از صاف کردن آن را تنقیه کنند.
• سائیده انار و مازو برای برطرف کردن و باز کردن خلط خشک شده در سینه و دفع زخم سفلیس بسیار مفید است.
• برای معالجه سرفه های شدید خونی میتوان انار را سوزانده و عسل مخلوط نمود و بر سینه مالید .
• گل انار جهت درمان خونریزی لثه و زخم دندان و ورم بیضه(باد فتق) مفید است.
• برای درمان استفراغ میتوان از آب انار استفاده کرد.
• پخته و خمیر گل انار همراه با کمی استراحت برای درمان کفش زدگی و ترک پا بسیار مفید است.
• برای معالجه دمل،کورک،جوش،آلودگی خون میتوان عدد هفت گل انار را که غنچه دهن بسته است صبح ناشتا بخورند تا یکسال از بروز عوارض مذکور پیشگیری میکند.
• شستشو دادن با مخلوط عصاره آب انار و آب بارهنگ برای درمان زخم ذکر بسیار مفید است.