دانستنیها

۱.نوشیدن چای و قهوه: مطالعه ها نشان داده اند نوشیدنی هایی مانند چای و قهوه ترکیب های فنولیک دارند که مانع جذب آهن در دستگاه گوارش می شوند. به علاوه، در چای ترکیب دیگری به نام تانن وجود دارد که جذب این ماده معدنی را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می دهد. به این دلیل توصیه می شود بلافاصله بعد از خوردن موادغذایی حاوی آهن یا وعده غذایی اصلی، این نوشیدنی ها را میل نکنید.

۲.زیاده روی در مصرف لبنیات: حتما با خواندن این عنوان تعجب خواهید کرد اما واقعیت آن است که کلسیم موجود در موادغذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می رسانند، بنابراین بهتر است موادغذایی ای مانند ماست و دوغ را که اغلب در کنار غذا سرو می شوند، با غذاهای گوشتی ای نظیر کباب که منبع عالی آهن هستند، میل نکنید. البته این توصیه به کسانی است که بیشتر در معرض کم خونی ناشی از فقرآهن هستند؛ مانند کودکان و نوجوانان، زنان باردار و...
۳.مصرف بیش از حد سویا: سویا از موادغذایی ای است که پروتئین دارد و این ترکیب مانع جذب آهن می شود بنابراین مصرف توام سویا با منابع گوشتی، عادت غذایی غلطی است که زمینه کمبود این ماده مغذی را فراهم خواهد کرد. البته مشابه این موضوع در مورد غلات کامل نیز وجود دارد زیرا این موادغذایی نیز دارای «فیتات» هستند که این ترکیب نیز مانع جذب آهن می شود. البته فراموش نکنید نان هایی که خمیر شان با جوش شیرین به عمل نمی آید، بلکه طی فرایند تخمیر تهیه می شوند، مقادیر بسیار کمتری فیتات دارند.
۴.مصرف بیش از اندازه منابع اگزالاتی: موادغذایی ای مانند اسفناج، ریواس، کرفس، هویج، خیار و جعفری ترکیبی به نام اسید اگزالیک دارند که در دستگاه گوارش با عناصر دو ظرفیتی پیوند می خورد و از جذب آنها جلوگیری می کند بنابراین مصرف گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ به عنوان منابع آهن با سبزی های یاد شده شرایط بروز کم خونی را فراهم می کند.
۵.نخوردن منابع ویتامین C: یکی از ویتامین هایی که جذب آهن را در سیستم گوارشی افزایش می دهد، ویتامین C است. این ماده مغذی جذب آهن را چند برابر می کند بنابراین مصرف منابع آهن «هم» و «غیر هم» که شامل انواع گوشت، عدس و لوبیاقرمز است، با منابع غذایی حاوی این ویتامین که شامل گوجه فرنگی، بروکلی، کلم بروکسل و انواع مرکبات است، توصیه می شود.
۶.رژیم های غذایی گیاهخواری: برخی افراد از خوردن گوشت و سایر موادغذایی با منشاء حیوانی امتناع می کنند و در واقع رژیم غذایی شان از نوع گیاهخواری است و کمتر به سراغ انواع گوشت می روند، بنابراین خطر بروز کمبود آهن در آنها بالاست. با وجودی که حذف کامل منابع آهن و دریافت این ماده مغذی از طریق مکمل توصیه نمی شود اما این افراد چاره ای ندارند جز مصرف قرص های آهن تا بتوانند تاحدودی نیازشان به این ماده مغذی را جبران کنند.
۷.تغذیه نشدن با شیرمادر: جالب است بدانید بچه هایی که کم وزن هستند یا حتی زودتر از موعد به دنیا می آیند، نیاز به آهن بیشتری دارند و آنهایی که با شیرمادر تغذیه نمی کنند، بیش از دیگران در معرض کم خونی ناشی از فقرآهن قرار دارند. علت این موضوع آن است که بررسی ها نشان داده اند جذب آهن موجود در شیرمادر راحت تر از آهن موجود در شیر خشک غنی شده است بنابراین چه بهتر که بچه ها حداقل تا ۱ سالگی با شیرمادرشان تغذیه شوند.
۸.نخوردن میوه های تازه: میوه هایی مانند زردآلو، کیوی، پرتقال، لیمو و توت فرنگی از منابع ویتامین C هستند که توصیه می شود مرتب آب آنها با غذا یا در میان وعده ها مصرف شود، بنابراین هر نوع بد غذایی و مصرف نکردن این موادغذایی می تواند زمینه ساز بروز کم خونی باشد.
۹.مصرف نکردن دانه ها و مغزها: برخی از این موادغذایی مانند کنجد، تخم کدو حلوایی و فندق مقادیر قابل ملاحظه ای آهن دارند که نخوردن آنها در میان وعده ها و مصرف خوراکی هایی که در دسته تنقلات قرار می گیرند، می تواند زمینه ساز کم خونی ناشی از فقرآهن باشد. جالب است بدانید در ۱۰۰ گرم کنجد، ۱۰ میلی گرم آهن و در ۱۰۰ گرم فندق، ۶ میلی گرم آهن «غیرهم» وجود دارد که البته چرب بودن آنها انرژی فراوانی را به بدن می رساند بنابراین کسانی که اضافه وزن دارند، باید در مصرف این منابع غذایی حد اعتدال را رعایت کنند (روزانه یک قاشق غذا خوری تخم کدو یا کنجد بخورند و ۷ عدد فندق) زیرا این مقادیر، معادل یک واحد چربی است و ۴۵ کیلوکالری انرژی دارد. البته نباید فراموش کرد که آهن این موادغذایی ۲ تا ۳ برابر کمتر از منابع حیوانی قابل جذب است اما می توان با همراه کردن میوه های غنی از ویتامین C ، جذب آنها را نیز افزایش داد.
۱۰ نخوردن جگر: جگر از موادغذایی، غنی از ویتامین های گروه B به خصوص B۶ و B۲ است و بررسی ها نشان داده اند کمبود آنها باعث کاهش جذب آهن می شود. البته این موضوع در مورد ویتامین A نیز صادق است بنابراین داشتن یک برنامه غذایی حاوی تمام گروه ها می تواند از کمبودهای احتمالی پیشگیری کند.

چرا چای آهن بدن را کم می کند؟
پلی فنل های چای مانع جذب آهن می شوند
محققان اعلام کردند: مصرف برخی پلی فنل ها باعث کاهش جذب آهن در بدن و افزایش ابتلا به بیماری کمبود آهن می‌شود.
دانشمندان هشدار دادند: مصرف زیاد انگور و چای سبز به دلیل داشتن این نوع پلی فنل ها می‌تواند سبب بروز کمبود آهن در بدن شود.
دکتر هان (Han)، استادیار تغذیه دانشگاه پن گفت: پلی فنل ها به دلیل اثرات سودمندشان بر سلامت انسان و پیشگیری از ابتلا به سرطان و بهبود متابولیسم استخوان و تراکم عناصر معدنی آن مورد توجه هستند. اما کمتر کسی به تاثیرات آنها بر جذب عناصر غذایی توجه کرده است.
محققان در پژوهش خود به بررسی تاثیرات مصرف عصاره هسته انگور و اپی گالو کاتچین گالات (EGCG) موجود در چای سبز پرداختند.
آنها از سلول های روده ( محل جذب آهن) به منظور ارزیابی اثر پلی فنل ها استفاده کردند و متوجه شدند این پلی فنل ها به عنصر آهن در سلول های روده می چسبند و ترکیب غیر قابل جذبی را تشکیل می‌دهند که این ترکیب نمی تواند وارد جریان خون شود، لذا از راه مدفوع (موقعی که سلول ها جایگزین می شوند) از بدن خارج می‌شود.
وجود آهن برای حمل اکسیژن از ریه‌ها به سراسر بدن و بسیاری از فعالیت های سلولی، ضروری است. افرادی که در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند، با مصرف این پلی فنل ها به میزان بیشتری در خطر مذکور قرار می‌گیرند.
کمبود آهن یکی از شایع ترین موارد کمبود عناصر در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه‌ای است که در آنها گوشت به مقدار کافی مصرف نمی شود.
افرادی که بیشتر در معرض این خطر قرار دارند (زنان باردار و خردسالان) باید مواد غذایی حاوی این پلی فنل ها را کمتر مصرف کنند.
دکتر هان و همکارانش متوجه شدند آهن به شکل هِم (Heme) در گوشت قرمز ، مرغ و ماهی پیدا می‌شود.
در کشورهای غربی، عصاره هسته انگور و EGCG به شکل قطره به فروش می رسد. محققان پیشنهاد کردند روی برچسب این محصولات، نکات فوق را برای آگاهی مصرف کنندگان درج کنند.